Waarom worden we de laatste maanden geconfronteerd met hoge gasprijzen? Kunnen we een nieuw zero carbon energiesysteem opbouwen in het zelfde tempo als wij het oude systeem afbreken? Kijk nu naar deze korte Studio HCSS Explainer over energie, gas en geopolitiek, met energie expert Jilles van den Beukel.
De afgelopen maanden werden we geconfronteerd met extreem hoge gasprijzen. De reden van die hoge prijzen is simpel: wereldwijd is er meer vraag dan aanbod. Daarbij spelen allerlei factoren een rol. Het stopzetten van Groningen, de rol van Rusland – laten we wel zijn, Poetin heeft de hand aan de kraan – doen het goed in de publiciteit.
Maar op de achtergrond is er een meer fundamentele reden, een meer structurele trend. De olie- en gasindustrie investeert nu minder dan de helft van wat ze 10 jaar geleden deden. Dat heeft zijn weerslag op het aanbod. Zoals het internationaal energieagentschap onlangs opmerkte: de investeringen in olie en gas zijn zo ongeveer het enige element dat wél in lijn is met een 1.5 graad scenario.
De vraag naar olie en gas gaat echter, in ieder geval op de korte termijn, helemaal niet naar beneden, al onze ambities ten spijt. Het is dan ook een reëel scenario dat wat we nu zien gebeuren op de gasmarkten, over enige tijd ook gaat ook gebeuren op de oliemarkten.
Het bekende verhaal is: de energietransitie gaat leiden tot stranded assets en een lagere vraag naar olie en gas, wat een neerwaartse druk op de prijzen gaat geven (OPEC, cohesie). En dat geloof ik best, op een termijn van decennia. Maar op een termijn van jaren zien we nu een heel andere dynamiek op de markten ontstaan, heel volatiele markten, met eerder hoge dan lage prijzen. Terwijl het aanbod naar beneden gaat (men neemt daar een voorschot op de energietransitie), gaat de vraag nog niet naar beneden.
Hoe daarop te reageren?
Wij hebben in het kader van de energietransitie niet één maar twee uitdagingen. We moeten én een nieuw zero carbon energiesysteem opbouwen, én we moeten op een fatsoenlijke manier afscheid nemen van het oude systeem. Het heeft geen zin het oude systeem in een sneller tempo af te breken dan dat we het nieuwe kunnen opbouwen. Dat geeft ongelukken op het gebied van betaalbaarheid en leveringszekerheid.
We moeten de strijd tegen fossiel voeren aan de vraagkant. Verminderen van de vraag naar fossiel is échte vooruitgang, verminderen van het aanbod, als westers aanbod een op een vervangen wordt door productie uit landen als Rusland en Saoedi-Arabië, is dat niet.
Het gaat bij energie niet alleen om duurzaamheid maar ook om betrouwbaarheid en betaalbaarheid. Als we die laatste twee uit het oogverliezen is dat geen goed nieuws voor het draagvlak van de energietransitie. Wij gaven de Nederlandse overheid bij onze recente studie naar gasmarkten en de leveringszekerheid van gas dan ook een aantal aanbevelingen mee:
- Houd bijvoorbeeld de productie in de Nederlandse kleine velden in stand. Behalve voor de financiën en de leveringszekerheid is dat ook beter voor het klimaat. Het vervangen van Nederlands gas door Russisch gas, zoals dat de afgelopen jaren in Europa gebeurde, gaat gepaard met een rond de 30% hogere uitstoot van broeikasgassen.
- Zorg ervoor dat de gasopslagen aan het begin van de winter goed zijn gevuld. Wij willen het ons niet nog een keer laten overkomen dat een dominante leverancier, Gazprom, met bijna 40% marktaandeel in de EU, de eigen gasopslagen in Europa niet vult.
Uitsmijter
Energie en geopolitiek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Op de lange termijn zal het vol inzetten op fossiel, zoals Rusland nu blijft doen, een doodlopende weg blijken te zijn. Maar op de korte termijn moeten wij op een pragmatische en verstandige manier omgaan met onze toegenomen afhankelijkheid van Rusland, zeker in de huidige wereld van krappe gasmarkten.
Dat betekent dat we meer aandacht moeten besteden aan betaalbaarheid en leveringszekerheid ; iets waar we de laatste jaren te weinig aandacht aan hebben besteed.
Jilles van den Beukel, januari 2022
Experts
Related Content
