Vorige week bedankte Poetin Xi voor de steun voor een diplomatieke oplossing en prees Xi Poetin voor de bereidheid snel vredesonderhandelingen te beginnen. Dat deden ze in een 7000 woorden tellende verklaring. Daarin zegden ze toe de soevereiniteit van landen, het internationale recht en instituties als de VN te zullen respecteren. Het zijn holle frasen, want voor Oekraïne gelden deze fraaie uitgangspunten niet. Integendeel, want geen van beide leiders heeft belang bij vrede.
Poetin leeft in een overwinningsroes. Afgelopen weekeind hoorde ik in Tallinn de Estse premier Kallas constateren dat de uitbreiding van het Russische Rijk voor Poetin ‘glorie’ oplevert. En glorie smaakt voor elke autocratische leider naar meer. Dat beaamde ook de Oekraïense minister van buitenlandse zaken Kuleba. Als Poetin wint, stelde hij, zal de hele wereldorde in het voordeel van Rusland veranderen.
En voor China, blijkt uit de verklaring. Want voor Xi is en blijft de verbouwing van de wereldorde belangrijker dan het beëindigen van de strijd in Oekraïne. De redenering is simpel. Als Rusland verliest, dan is dat een overwinning voor Amerika. En als dat land sterker uit dit conflict komt, verdwijnt de wereldorde waar Xi en Poetin van dromen uit het zicht.
Dat verklaart waarom hun verklaring ongekende haatdragende taal aan het adres van Amerika bevat. Dat land is volgens Xi en Poetin uit op de bevestiging van zijn positie als hegemoniale macht, is blijven steken in de Koude Oorlog en zoekt harde confrontatie met andere landen. Dit gedrag moest stoppen, vinden beide leiders.
Want Xi en Poetin willen dat de zon weer boven de wereld gaat schijnen. Onder hun leiding wordt die multipolair, eerlijker en rechtvaardiger, zeggen ze. Voor beide leiders is dat kennelijk een wereldorde waarin democratie, burgerlijke vrijheden en een functionerende internationale rechtsorde plaatsmaken voor ultraconservatieve en autoritaire waarden, antiwesterse rancune en revanchisme.
Dat is in lijn met de verklaring die ze aan de vooravond van de Olympische Spelen van 2022 produceerden. Overigens viel Rusland even daarna Oekraïne binnen.
Inmiddels is duidelijk dat Poetin toen op een snelle overwinning rekende. Dat zou het Westen voor het blok zetten en dwingen de nieuwe status quo te accepteren. In plaats daarvan zijn Oost en West in een slepend conflict verzeild geraakt waarvan de uitkomst inderdaad bepalend is voor de Europese veiligheid en daarmee voor de toekomstige wereldorde.
De openlijke vijandschap die in de jongste verklaring wordt gepropageerd, heeft ongetwijfeld te maken met de successen die Rusland momenteel in Oekraïne boekt. Voor Rusland en China is het erop of eronder. Oekraïne mag met Westerse steun niet winnen, omdat daarmee een historisch moment verloren gaat om de wereldorde in hun voordeel om te buigen. Daarvoor is alles geoorloofd, inclusief oorlog.
Daarbij komt dat zowel China als Rusland haast hebben. De Chinese economie kampt met structurele problemen waardoor de groei ernstig vertraagd is. De Russische economie wordt op termijn hard geraakt door de overgang naar een oorlogseconomie: ze kan instorten als de oorlog ten einde is.
Dus is alle praat over een politieke oplossing holle retoriek waar het Westen niet in mag trappen. Poetin en Xi hebben belang bij een oorlog die volgens hen steeds meer op het Westen zelf gericht is.
Rob de Wijk, Trouw, 23 mei 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
