Democratische leiders zijn niet oneindig houdbaar, autocratische leiders wel. Poetin werd tijdens zijn eerste termijn in 2000 met ruim 53 procent van de stemmen gekozen, maar vorige week is dat opgelopen tot 87,5 procent. In 2030 zal hij daarom wel met ruim 95 procent worden herkozen.
Het record staat overigens op naam van de Turkmeense leider Niyazov, met 99,5 procent. Als dank liet hij een twaalf meter hoog, met bladgoud beplakt beeld van zich zelf oprichten dat met de zon meedraaide.
Net als zijn Chinese collega Xi en talloze andere autocraten heeft Poetin, overtuigd van zijn eigen voortreffelijkheid, onmisbaarheid en gehechtheid aan de macht, de wet zo veranderd dat hij feitelijk tot aan zijn dood kan aanblijven.
Als Poetin deze termijn afmaakt, is hij in 2030 na Catharina de Grote de langstzittende monarch van Rusland. ‘Monarch’ omdat de president zich zo gedraagt. Ik ben ervan overtuigd dat hij zich in een ander tijdsgewricht tot tsaar had laten kronen en een nieuwe dynastie had gevestigd.
De laatste die dat deed was Jean-Bédel Bokassa, de president van de Centraal Afrikaanse Republiek, die in 1976 het keizerrijk uitriep. Zijne Keizerlijke Majesteit Bokassa I werd al in 1979 afgezet, nadat zijn onderdanen in opstand waren gekomen tegen de toenemende repressie. Het ging mis toen scholieren en studenten schooluniformen moesten dragen die vervaardigd werden door een bedrijf van zijn vrouw. Dit leidde tot een opstand en een slachtpartij zonder weerga.
Afzetten van een autocraat is niet eenvoudig
Het afzetten van een autocraat is niet eenvoudig. Bokassa werd met hulp van de Fransen verdreven. Er waren complete invasies voor nodig om de Iraakse leider Saddam Hoessein (2003) en zijn Libische collega Khadaffi (2011) af te zetten en uiteindelijk om het leven te brengen.
Poetin zal hier ongetwijfeld van hebben geleerd en zijn veiligheidsmaatregelen op orde hebben. Sterker, hij schijnt op dat punt bijna paranoïde te zijn, gezien zijn leger aan beveiligers, het feit dat hij over voorproevers beschikt en de destijds extreme angst voor besmetting door covid.
Die paranoïde instelling, gekoppeld aan langdurige, zelfgekozen isolatie tijdens de pandemie verklaart mogelijk waarom hij aan de oorlog in Oekraïne is begonnen. Inmiddels is bewezen dat Poetin dacht de klus in een paar dagen te kunnen klaren. Maar ook toen kon elke beginnende militaire expert hem vertellen dat demilitarisatie en denazificatie van een land ter grootte van Frankrijk en met 45 miljoen inwoners, niet vlot met een paar honderdduizend militairen te doen is.
Dit soort magistrale inschattingsfouten kunnen zich herhalen. Het is niet uitgesloten dat Poetin gaat geloven in zijn eigen verhaal dat het Westen op het punt staat Rusland binnen te vallen. Zijn voortdurende gedreig met kernwapens duidt daarop. Het feit dat hij besloten heeft de Russische economie van die van het Westen te ontkoppelen, laat ook zien dat hier iemand regeert die megafouten heeft gemaakt.
Poetin is een doodlopende weg ingeslagen, waarin hij alleen overeind kan blijven door wild om zich heen te meppen. Dit kan tot een nog grotere oorlog in Europa leiden of tot zijn ondergang.
Rob de Wijk, Trouw, 21 maart 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
