Rusland en Oekraïne lijken na duizend dagen oorlogvoeren voorzichtig in de richting van onderhandelingen te manoeuvreren. Volodymyr Zelensky wil een ‘rechtvaardige vrede’ die hij met hulp van het Westen wil afdwingen. Vladimir Poetin wil praten, maar alleen als Oekraïne capituleert. De EU is oorlogsmoe en toekomstige president Donald Trump belooft binnen 24 uur een einde aan het bloedvergieten te maken.
Dat het ineens over onderhandelen gaat, is niet vreemd. Het is geen geheim meer dat Oekraïne over het hele front onder enorme druk staat. Met bewonderenswaardige moed, westerse steun en militaire innovaties zoals het integreren van drones in de strijd op de grond, weet Oekraïne een snelle Russische opmars te voorkomen.
Ook Rusland heeft problemen
Maar uiteindelijk is de verwachting dat de optelsom van alle Russische tactische successen kan leiden tot de ineenstorting van delen van het front.
Maar ook Rusland heeft problemen. Oorlog is kostbaar. Arbeidskrachten worden weggetrokken uit de civiele sector. Het arbeidstekort wordt verergerd door de ongeveer 30.000 jonge mannen die maandelijks sneuvelen of gewond raken, de 800.000 hoogopgeleide Russen die vluchtten, en de krimp van de bevolking met ruim 600.000 Russen in 2024.
Door de combinatie van de oververhitte oorlogseconomie en de demografische ramp is de inflatie tot 10 procent opgelopen en bedraagt de rente op leningen ruim 20 procent. Daardoor worden investeringen in de civiele economie steeds lastiger. De oorlogsinspanning gaat nu al ten koste van uitgaven aan basisvoorzieningen.
Dit kan tot sociale instabiliteit leiden. Tot nu toe zijn de ruim 700.000 gesneuvelde en gewonde militairen geen probleem. Maar Poetin vreest voor protesten als hij dienstplichtigen tegen hun wil naar het front moet sturen. Daarom huurt hij nu Noord-Koreanen in.
Nadenken over het einde van de strijd
In Rusland tekent zich een bekend fenomeen af: landen kunnen instorten als ze onbetaalbare oorlogen voeren. De economische klap kan in de tweede helft van 2025 hard aankomen. Dan kan ook de aanvoer van vrijwilligers voor de strijd aan het front stagneren.
De interne situatie dwingt Poetin tot nadenken over een einde van de strijd. Maar voor het zover is, zal hij escaleren om een zo goed mogelijke onderhandelingspositie te krijgen. Afgelopen weekeinde voerde Rusland een van de grootste luchtaanvallen uit sinds het begin van de oorlog.
De Amerikaanse president Joe Biden probeert zoveel mogelijk wapens en munitie naar Oekraïne te verschepen om de positie van Oekraïne te versterken. Om het tij te keren heeft hij ter elfder ure besloten om het raketsysteem Atacms vrij te geven voor aanvallen in Rusland, te beginnen tegen de Noord-Koreanen.
Het beste moment
Poetin reageerde daarop met nieuwe nucleaire dreigementen. Het gaat Biden allang niet meer om Zelensky aan een overwinning te helpen, maar om zo goed mogelijk stand te houden. Timing is nu de grote uitdaging. Het beste moment om een staakt-het-vuren te pushen is het moment dat Zelensky nog standhoudt en Poetin de economische pijn hard voelt.
Biden heeft de kennis en ervaring om de partijen naar een staakt-het-vuren te leiden. Zijn opvolger heeft dat niet. Die zou de veiligheidssituatie in heel Europa weleens kunnen ondermijnen door op onbezonnen wijze de leveranties van wapens en munitie te staken en Zelensky tot dramatische concessies aan de onderhandelingstafel te dwingen.
Rob de Wijk, Trouw, 21 november 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
