Column Rob de Wijk: Geef mij dan maar Mark Rutte

Toen Mark Rutte, Nederlands langstzittende premier er een punt achter zette moest ik denken aan Vladimir Poetin en Xi Jinping. Die zitten ook erg lang, maar willen van geen wijken weten en richten hun land ten gronde. De oppositie in Nederland roept datzelfde over Rutte, maar dat is natuurlijk onzin. De eerste minister is hier een primus inter pares; de eerste onder zijn gelijken. Rutte heeft niet de macht van een dictator en kan slechts zeer ten dele verantwoordelijk worden gesteld voor alle crises, van Groningen tot de toeslagenaffaire. Nederland is een gezellig polderland, waarin bijna iedereen meepraat, dus bijna iedereen medeverantwoordelijk is.

Maar het allergrootste verschil is dat in Nederland macht geen doel op zich is. Rutte had er misschien nog een termijn willen aanknopen, maar niet tot elke prijs.

Dat ligt anders in Rusland en China. Zowel Poetin als Xi aanvaardden in dank het door henzelf ingestoken initiatief van hun nepparlementen om nog jaren te mogen doorgaan. Het gevolg van die grootheidswaanzin is in beide landen hetzelfde. Beide houden op met echt regeren en zich te bekommeren om land en economie. Maatregelen die ze nemen, zijn gericht op het tegengaan van onvrede, dus opstanden tegen hun regime. Beide landen hebben historisch gezien daarmee slechte ervaringen. Opstanden leidden tot revoluties en vaagden keizerlijke dynastieën in een klap weg.

Poetin lijkt sinds 2008 nauwelijks meer geïnteresseerd in verhoging van de welvaart. Zijn beleid stoelt op financiële stabiliteit, begrotingsdiscipline, afkopen van onvrede, repressie, nationalisme en de conservatieve waarden. Dit is geen strategie voor economische ontwikkeling, maar een middel om het volk aan zich te binden en tegen het ‘gedegenereerde’ en ‘verdorven’ Westen te mobiliseren. Zo kon de basis voor de oorlog tegen Oekraïne worden gelegd. De ultieme afleider van interne problemen. Maar daardoor stapelen de economische problemen zich op en zitten jonge, talentvolle Russen inmiddels in het buitenland aan de latte macchiato om aan de oproep voor een zinloze oorlog in Oekraïne te ontkomen.

Afleiding van het economische drama

Xi doet bijna hetzelfde als Poetin. Hij reageert op elke crisis met meer repressie, tracht de machtige techbedrijven waar China zijn welvaart aan te danken heeft aan banden te leggen, koopt onvrede af, gebruikt Taiwan om een externe dreiging te creëren en kan zo de nationalistische kaart spelen om de bevolking achter zich te krijgen. Dat leidt af van het feit dat de economie dramatisch draait en inmiddels ruim 20 procent van de jongeren werkloos thuis zit.

Beide leiders zoeken steun bij gelijkgestemden in het buitenland, die veelal ook in het verdomhoekje zitten zoals Iran en Saudi-Arabië en willen daarmee een vuist maken tegen het vermaledijde Westen.

Kortom, Poetin en Xi reageren op de uitdagingen van de turbulente buitenwereld met meer onderdrukking, offeren economische groei op in ruil voor interne stabiliteit en zoeken steun bij gelijkgestemde leiders.

Laten ze een voorbeeld nemen aan onze Rutte. Die maakt zijn land niet ondergeschikt aan zijn eigen ambities. Daardoor komen er nu verkiezingen, met nieuwe gezichten en nieuwe kansen. Die dynamiek ontbreekt in Rusland en China volledig, waardoor Poetin in Xi niet uit hun doodlopende weg komen. Doe mij dus maar een democratie met al zijn onvolkomenheden.

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.