Deze week kreeg ik het gevoel dat een lichte teleurstelling zich meester maakte van de politiek en de media toen Poetin op de Dag van de Overwinning noch Oekraïne noch de Navo de oorlog verklaarde. Ook riep de Russische president niet de overwinning uit door Marioepol of Cherson te annexeren. ‘Niemand weet raad met Poetins ‘overwinningstoespraak’’, schreef Trouw.
Juist om wat er niet werd gezegd, vond ik de speech veelzeggend. Zo kondigde Poetin geen mobilisatie aan. Dat kan verschillende redenen hebben. De belangrijkste lijkt dat hij – althans voorlopig – zijn doelstellingen naar beneden heeft bijgesteld. Het was al duidelijk dat hij met 150.000 militairen niet heel Oekraïne kon innemen. Zelfs de inname van Kiev was een brug te ver. Op het Rode Plein repte Poetin afgelopen maandag nog uitsluitend over de Donbas.
Poetin heeft zijn landbrug van de Krim naar Rusland
Als hij die helemaal heeft veroverd, valt er kennelijk wat te vieren. Hij kan dan een ‘overwinning’ claimen, hoewel hij dat nu al had kunnen doen: Marioepol en Cherson zijn gevallen. Hij heeft zijn landbrug van de Krim naar Rusland. En de ‘volksrepublieken’ Loegansk en Donetsk zijn ‘erkend’.
Ik vermoed dat Poetin inschat dat hij zonder mobilisatie de Donbas kan innemen. De Oekraïense troepen zijn daar afhankelijk van westerse steun en buitgemaakte Russische wapens, maar kunnen nauwelijks standhouden. De Russen lijken hun commandoproblemen nu op te lossen en het weer wordt gunstiger voor de inzet van hun zware wapens en tanks.
Als het misgaat verliezen de Oekraïners in het gebied bij Severdonetsk twaalf van de vijfendertig zware brigades. Dan is het voor Oekraïne onmogelijk in de Donbas een tegenoffensief te organiseren, want dat vereist zes tot negen zware brigades.
Zo bezien hoeft Poetin niet eens te mobiliseren. Dat is een impopulaire maatregel waardoor zijn rechtvaardiging van de ‘speciale militaire operatie’, die nadrukkelijk geen oorlog is, in duigen valt.
Het grote voordeel is dat hij door niet te mobiliseren en met retoriek niet nog verder te escaleren, Amerika en de Navo niet onnodig provoceert. Dat bleek ook uit het feit dat de luchtshow en het Z-teken op de 9 mei-viering achterwege bleven.
Feitelijk doet hij hetzelfde als president Biden: kijken hoever je kunt gaan, een beetje gas terugnemen om vervolgens een sprong naar voren te maken zonder dat je het risico op een grote oorlog loopt. Dit spel wordt overigens niet goed begrepen door degenen die roepen dat terughoudendheid neerkomt op capitulatie voor Poetin en wegkijken.
Een staakt-het-vuren als de Donbas bezet is
Met de kennis van nu lijkt het erop dat Rusland op een staakt-het-vuren aanstuurt als de Donbas bezet is. Of Poetin de laatste 20 procent van dat gebied kan innemen hangt van Oekraïne zelf af. President Zelenski is door de westerse wapenleveranties niet kansloos, maar het zal erom spannen. Mijn collega’s uit andere landen blijken niet heel optimistisch.
Als het misgaat is het de vraag wat de Amerikanen gaan doen. De geschiedenis wijst uit dat succes op de grond niet alleen met wapenleveranties en sancties kan worden afgedwongen. Uiteindelijk wordt de strijd met troepen gewonnen of verloren.
Maar Biden heeft daar geen trek in en de Europese bondgenoten kunnen dat niet. Dus is het verstandig dat de Navo-landen zich gaan afvragen hoe ze zich gaan opstellen als Poetin onverhoopt toch succes claimt.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Bron: Trouw
