Zelfs Zelenski en zijn generaals waren verbaasd over de snelheid waarmee Cherson viel. Ze verwachtten een zware, langdurige strijd, maar zagen hoe binnen een paar dagen Rusland zijn troepen terugtrok.
Het is aanlokkelijk om dit succes helemaal op het conto van Oekraïne te schrijven. Maar betere motivatie, uitrusting en training zijn niet het hele verhaal. Een ander deel van de verklaring is Poetins incompetentie, die steeds zichtbaarder wordt. Dat speelt overigens al sinds het begin van de oorlog. In februari trok hij 150.000 troepen samen voor de grens van Oekraïne. Dagenlang werd gespeculeerd wat hij zou willen. Mij leek dat je met zo weinig troepen weinig kunt klaarmaken in een land groter dan Frankrijk, en met 45 miljoen inwoners.
De grote Duitse militaire denker Von Clausewitz wist tweehonderd jaar geleden al dat doelstellingen en middelen in evenwicht moeten zijn. Zijn ze dat niet, dan wordt succes lastig. Toch viel Poetin op 24 februari aan om de ‘Donbas te beschermen’, Oekraïne te ‘denazificeren’ en te ‘demilitariseren’, en de Navo buiten de deur te houden. Ook omdat Poetin niet volledig wilde mobiliseren liep zijn operatie geleidelijk van de rails.
Al te gemakkelijk werd Poetin om de tuin geleid
Hoe klungelig de aanval op Kiev verliep, bleek toen de Russen hun plannen via open, onbeveiligde lijnen hadden besproken. Oekraïne kon zich met behulp van westerse inlichtingen op de aanval voorbereiden. Daardoor ging het rond de hoofdstad mis en raakten ‘denazificatie en demilitarisering’ uit zicht.
Begin april wist Poetin het grootste deel van het zuiden en oosten van het land te bezetten, maar inmiddels begon de Oekraïense defensie met westerse steun op stoom te komen. In september volgde een briljante misleiding, waarbij Rusland dacht dat de strijd zich van het oosten naar het zuidwesten verplaatste. Maar hier liet Poetin zich te gemakkelijk om de tuin leiden waardoor hij de provincie Charkov verloor.
Bij de strijd om Cherson zou Poetin zich in toenemende mate persoonlijk met die strijd hebben bemoeid. Als een politiek leider zich met uitvoering van een militaire operatie gaat bezighouden, begaat hij een doodzonde. Geen wonder dat niet Poetin, maar defensieminister Sjojgoe de terugtrekking uit Cherson aankondigde.
Het kan nu alle kanten op
Helemaal vreemd werd het toen het Kremlin stelde dat geannexeerd, maar door Oekraïne terugveroverd gebied gewoon ‘Russisch’ zou blijven. De weken ervoor dreigde Poetin nog met de inzet van kernwapens om die herovering te voorkomen. Vermoedelijk bezweek Poetin voor de druk van de Amerikanen.
Natuurlijk kan Poetin nog steeds successen boeken, bijvoorbeeld met raketaanvallen. Maar ook dat kan tot onvoorziene risico’s leiden zoals deze week in Polen bleek, toen aanvankelijk gevreesd werd dat een Russische raket doelen in dat land had getroffen. Wel heeft hij nog 20 procent van Oekraïne in handen, maar politiek is hij verzwakt. Bovendien heeft hij de relatie met China en zijn belangrijkste handelspartners, waaronder Duitsland, op het spel gezet. De sancties bijten en alleen Iran en Noord-Korea steunen hem.
Dit alles duidt op een serie misrekeningen waardoor het lastig wordt om het verloop van de strijd te voorspellen. Het kan nu alle kanten uitgaan, variërend van meer succes voor Oekraïne en de val van Poetin, tot een nieuw offensief om totale vernedering te voorkomen.
Rob de Wijk, Trouw, 18 november 2022
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
