Volgens goed populistisch gebruik leidt president Trump de aandacht af van zijn eigen falen door iemand anders verantwoordelijk te maken voor het onheil dat Amerika overkomt. China is nu de gebeten hond. Het coronavirus komt daarvandaan en China zou onvoldoende hebben gedaan om de pandemie te beteugelen. Bovendien kan het virus weleens ontsnapt zijn uit een laboratorium in Wuhan.
Door op hoge toon een onderzoek te eisen dwong Trump met die suggestie de Chinese president Xi in de verdediging. Vervolgens was de WHO, de wereldgezondheidsorganisatie, aan de beurt die aan de leiband van Peking zou lopen. De laatste trouvaille is #obamagate. Voormalig president Obama zou de ergste misdaad van de eeuw hebben begaan. Een misdaad erger dan Watergate. Wat die misdaad precies is, is onduidelijk, maar dat doet er ook niet toe. Wat er wel toe doet is dat de discussie niet meer gaat over Trumps inconsistente, roekeloze en falende coronabeleid.
Een verbrokkelde, instabiele wereld
Wat Trump in eigen land doet, moet hij met de zegen van de helft van de Amerikaanse kiezers natuurlijk zelf weten. Voor ons zijn de internationale repercussies van belang. Dit is immers de eerste naoorlogse crisis zonder Amerikaans leiderschap. Inmiddels dreigen zelfs de trouwste bondgenoten zich van Amerika af te keren. Het gevolg is een verbrokkelde, instabiele wereld waarin China en Rusland strijden om de macht.
Mijn Russische collega Sergei Karaganov constateerde in een recent artikel met grote tevredenheid dat Trump en corona het einde van vijfhonderd jaar westerse dominantie dichterbij brengen. De coronacrisis werkt als een accelerator, waarvan Rusland gebruik moet maken. Karaganovs boodschap aan Poetin is helder: laat het Westen in zijn sop gaarkoken en richt je op de rest van de wereld.
De gevolgen van het ontbrekende Amerikaanse leiderschap worden versterkt door Trumps streven naar ontkoppeling van de Chinese en de Amerikaanse economie. Trump wil dat bedrijven hun productie naar Amerika terughalen. Dat moet leiden tot zelfvoorziening op het gebied van cruciale technologieën. Maar het ontbreekt Amerika aan de kennis en capaciteiten om alternatieven voor al die geïmporteerde Chinese producten te ontwikkelen. Het gevolg is verdere verzwakking van Amerika.
De schade van Trump is permanent
Was het maar zo dat er na Trump een andere tijd aanbreekt. Zijn tegenstander bij de komende presidentsverkiezingen, Joe Biden, lijkt even geobsedeerd door China. Het grote verschil is dat Biden zijn bondgenoten zal koesteren.
Maar inmiddels is de schade die Trump heeft aangericht waarschijnlijk niet meer te repareren. Dat heeft te maken met Trumps sanctiebeleid. Omdat ruim twee derde van alle grote transacties in de wereld in dollars plaatsvindt, zijn Amerikaanse sancties effectief.
Om deze strafmaatregelen te omzeilen rekenen India en Iran hun energietransacties nu af via een speciaal daarvoor opgerichte bank in de eigen valuta. Rusland doet vooral zaken in roebels en euro’s. Brussel denkt sinds 2018 na over de vraag hoe de euro een alternatief voor de dollar kan worden. De Chinese renminbi is bezig met een gestage opmars en Xi wil af van de dollardominantie.
Deze ontwikkeling is voor Amerika uiterst bedreigend. Niet de krijgsmacht, maar de dollar is Amerika’s machtsinstrument. Als de rol van de dollar ten faveure van de euro, roebel en renminbi wordt teruggedrongen, is het inderdaad gebeurd met de macht van Amerika.
Rob de Wijk, Trouw, 15 mei 2020
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
