Deze is aan het begin van het nieuwe jaar alvast binnen: de verklaring van de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad – de VS, China, Frankrijk, Rusland en het Verenigd Koninkrijk – dat het voorkomen van een kernwapenoorlog tot hun ‘belangrijkste verantwoordelijkheden’ hoort. Want zo’n oorlog ‘kan niet worden gewonnen’ en ‘mag nooit worden gevoerd’. In een zeldzame oprisping van eensgezindheid stellen de vijf dat kernwapens een ‘defensief doel’ hebben, ‘agressie afschrikken en oorlog voorkomen’. Als er iets is waarover vrijwel alle experts in internationale betrekkingen het eens zijn is het dit. Het verklaart waarom de Koude Oorlog nooit omsloeg in een echte oorlog; die zou kunnen eindigen in de totale vernietiging.
Maar de afgelopen jaren gingen veel leiders van kernwapenstaten wat al te nonchalant om met hun verantwoordelijkheden. Onlangs escaleerde een grensgeschil tussen China en India. India is ook verwikkeld in een oeverloos conflict over Kashmir met kernwapenstaat Pakistan. Recent sloegen Amerika en China oorlogstaal uit over Taiwan. Een van de weinige keren dat daadwerkelijk met kernwapens is gedreigd was in 2014. Rusland dreigde Oekraïne toen met kernwapens als dat land zou pogen de Krim terug te veroveren.
Tijdens de Koude Oorlog hadden dit soort incidenten nooit op deze manier plaatsgevonden. Na de Cubacrisis van 1962 kwamen de VS en Rusland tot de conclusie dat confrontaties tussen nucleaire mogendheden te risicovol zijn. Dat hebben leiders toen in hun oren geknoopt. Nieuwe lichtingen hebben een opfriscursus nodig.
Het eenzijdig afstoten van de nucleaire taak zet de hele Navo op het spel
Afschaffen dan maar die kernwapens? In het regeerakkoord zegt Nederland ernaar te steven. In Trouw pleitte SP-kamerlid Jasper van Dijk daarvoor (Opinie, 3 januari). Zijn redenering is simpel: “Kernwapens zijn massavernietigingswapens. Die moeten niet worden gemoderniseerd, maar moeten de wereld uit”. Hij plaatste zijn pleidooi in het kader van het Non-proliferatieverdrag dat de spreiding van deze wapens moet tegengaan. Deze week had de tiende toetsingsconferentie van dit verdrag moeten beginnen, maar die werd uitgesteld vanwege de coronacrisis.
Afschaffen klinkt mooi, maar dan moet je wel de vraag beantwoorden of het afschaffen van die afschrikkingswapens niet meer veiligheidsrisico’s zal opleveren. Een eenzijdige actie van Nederland zal in ieder geval de trans-Atlantische relaties onder druk zetten, terwijl die onder president Biden net zijn gerepareerd. Het eenzijdig afstoten van de nucleaire taak zet de hele Navo op het spel en maakt van Nederland de risee van Europa.
Hoe minder geloofwaardig je defensie is, hoe eerder je naar kernwapens moet grijpen
Nederland heeft door de totale uitholling van de krijgsmacht overigens bijgedragen aan het verlagen van de drempel voor de inzet van kernwapens. Want hoe minder geloofwaardig je defensie is, hoe eerder je in geval van agressie naar kernwapens moet grijpen. En het belangrijkste: als je conventionele defensie op apegapen ligt – en dat is geen typisch Nederland probleem – dan is nucleaire ontwapening voor een potentiële agressor het grootste cadeau. Feitelijk is dat het signaal om risicoloos de Baltische landen binnen te vallen. Gezien de Russische voorstellen over een bufferzone waarop we vorige week werden getrakteerd is dat geen irreëel scenario.
Wie niet wil dat kernwapens worden gebruikt, zal moeten werken aan vertrouwen en stabiele internationale verhoudingen. Ook de vijf zeggen in hun verklaring dat te willen. Hoe is vooralsnog een raadsel.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Bron: Trouw.nl
