Na ruim 1000 dagen van zelfopgelegde isolatie en lockdowns lijkt nu ook voor China het post-coronatijdperk aan te breken. De economie kwam vrijwel tot stilstand, maar kan nu hard gaan groeien. De ‘grote heropening’ van de Chinese economie is volgens The Economist nu al een van de bepalende momenten van 2023.
Als de Chinese economie met 10 procent groeit zullen de gevolgen overal ter wereld merkbaar zijn. Ook hier. Fijn dat de gasprijzen zo dalen, maar als de Chinese economie aantrekt kunnen ze weer hard gaan stijgen. Dat geldt ook voor de prijzen van andere grondstoffen zoals koper, ijzererts en olie, en agrarische producten. Naar verwachting zullen dan hier de inflatie en de rentetarieven verder stijgen.
Of een nieuwe Chinese groeispurt de machtspositie van dat land ten opzichte van de Verenigde Staten versterkt is de vraag. De Amerikaanse president Biden zet de handelsoorlog die zijn voorganger begon, onverminderd voort. Met nieuwe wetgeving wordt China de toegang tot geavanceerde halfgeleiders ontzegd.
Ook India stelt zich assertiever op
Dit vindt Biden nodig omdat een nieuwe geopolitieke fase is aangebroken. De oude, westerse geïndustrialiseerde economieën zijn nu in keiharde economische en militaire competitie met opkomende autocratieën die weinig van westerse bemoeizucht moeten hebben. Dat werd vorig jaar voor iedereen duidelijk toen vlak voor de Oekraïne-oorlog Poetin en de Chinese leider Xi afspraken samen op te trekken in de verbouw van de wereldorde. Ook India stelt zich assertiever en onafhankelijker op. Dat blijkt nu dit land zich niet wil laten dwingen tot een anti-Russische coalitie.
In Amerika is het besef ontstaan dat in deze nieuwe multipolaire wereld de grootmachten in een race om toegang tot schaarse grondstoffen en strategische goederen verzeild zijn geraakt. De basis van het internationale zakendoen is niet langer vrijhandel, maar veiligheid gericht op de verzekerde toegang tot alles wat essentieel is voor het economisch overleven.
Experts waarschuwen er al jaren voor, maar vorig jaar erkende de Amerikaanse minister van financiën Yellen dat coalities met gelijkgestemde landen voor Amerika de enige mogelijkheid is om zijn machtspositie en welvaart te behouden. Even later kwam ECB-president Lagarde met dezelfde boodschap. Hier werd voor niets minder dan een beperkte vorm van autarkie, een zelfvoorzienende gesloten economie, gepleit. Dit is een revolutionaire ommezwaai in het denken.
In Europa gaat alles traag
Eind vorig jaar kreeg dit denken handen en voeten met concrete aanbevelingen over Amerika’s mondiale bevoorradingsketens. In een door Biden gevraagde studie werd geconstateerd dat die bevoorradingsketens door het wegvallen van de vraag tijdens de coronacrisis en de Chinese lockdowns ernstig waren aangetast en nu verder verzwakken door de Oekraïneoorlog en de machtsstrijd met China. Tegelijkertijd wordt gewaarschuwd dat Amerika niet alles in huis heeft. Belangrijke grondstoffen worden er niet gedolven. Daarom wordt Biden geadviseerd hierin stevig te investeren, net zoals in sleutelsectoren zoals halfgeleiders, batterijen voor auto’s en farmaceutische producten. Precies dat gebeurt nu. Cruciaal is dat dit Amerikaanse beleid moet worden afgestemd met gelijkgestemde landen.
Onder de naam ‘open strategische autonomie’ is de aanpak van de EU het spiegelbeeld van die van de Amerikanen. Op papier dan. Want hier gaat alles traag, terwijl Amerika de weg naar boven heeft hervonden en met dubbele inzet Rusland en China zowel economisch als militair in de hoek tracht te drijven.
Rob de Wijk, Trouw, 6 januari 2023
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
