Gas blijft de inzet van een grote geopolitieke strijd. En geen Green Deal die daaraan iets kan veranderen, stelt Rob de Wijk vast in zijn column voor Energiepodium.
Terwijl door de coronacrisis steeds meer vragen worden gesteld over de haalbaarheid van Timmermans’ Green Deal, is elders in Europa gas de inzet van een nieuwe geopolitieke strijd. Wat president Trump niet voor elkaar kreeg, lijkt Poetin nu wel te lukken, namelijk het stoppen van Nord Stream 2. De aanleiding is de moordaanslag op de Russische oppositieleider Aleksej Navalny. Nadat hij van Rusland naar Duitsland was gebracht, constateerden de artsen dat hij met novitsjok was vergiftigd. Maar de Russische autoriteiten verwierpen dit. Zij suggereren dat de Duitsers met hun valse conclusies de Russen in een kwaad daglicht wilden stellen. Het gevolg was dat bondskanselier Merkel op de voor haar zo onderkoelde wijze hintte op het stopzetten van de pijpleiding: Geef opheldering over wat er met Navalny is gebeurd of anders nemen we maatregelen.
Daarom legde Trump eind vorig jaar sancties op aan bedrijven die aan het project meewerken. Dit raakt Nederland direct. Niet alleen omdat Shell wordt geraakt, maar ook omdat wij na het dichtdraaien van de Groningse gaskraan afhankelijker worden van gas uit Rusland. Maar voor Trump moet dit als muziek in de oren klinken. Hij vond het al belachelijk dat Amerika moet bijdragen aan de verdediging van Duitsland, terwijl dat land met zijn gasaankopen het Russische leger sterker maakt.
Het gedoe rond Nord Stream 2 is niets vergeleken met wat er een paar duizend kilometer zuidelijker in de oostelijke Middellandse Zee gebeurt. Daar lijkt het gasconflict tussen Turkije, Griekenland, Cyprus, Israël en Egypte onbeheersbaar te escaleren. Inzet zijn de enorme gasvondsten in de oostelijke Middellandse Zee: het Aphrodite gasveld ten zuiden van Cyprus; de Leviathan en de Tamar gasvelden voor de kust van Israël; en het gigantische Zohr-veld voor de kust van Egypte.
Na het afsluiten van enorme deals is de afgelopen maanden met de exploitatie begonnen. Turkije ziet het knarsetandend toe. De reden is dat door al die Griekse eilanden en Cyprus zijn exclusieve economische zone enorm wordt ingeperkt en Turkije niet profiteert. Erdogan vond daarop twee antwoorden. Allereerst sloot hij een deal met het door oorlog verscheurde Libië over de verdeling van het zeegebied tussen beide landen. Probleempje: in die zone liggen veel Griekse eilanden, inclusief een deel van Kreta. Alleen dat is al een reden voor oorlog. Ander probleem: de claims van Griekenland en Cyprus worden gesteund door het zeerecht van de VN, UNCLOS. Maar Turkije heeft zich daar niet bij aangesloten. Het argument van Ankara dat het Turkse deel van Cyprus, een vazalstaat van Ankara, recht op de exclusieve economische zones zou hebben, maakt daarom weinig indruk. De Turks-Cypriotische republiek wordt bovendien door vrijwel geen land erkend.
Dus moet Turkije iets nieuws bedenken. Na de couppoging van 2016 is Turkije nationalistischer geworden. Het Ottomaanse Rijk dat begin vorige eeuw werd opgebroken, besloeg ooit grote delen van het Midden-Oosten en de Balkan. Dat gold ook voor een deel van de oostelijke Middellandse Zee. Onder de slogan ‘het blauwe thuisland’ worden in Turkije de geesten nu rijp gemaakt voor annexatie. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een beproefd recept, namelijk het ter discussie stellen van oude verdragen. Die zouden oneerlijk zijn omdat van de zwakte van het imploderende Ottomaanse rijk misbruik was gemaakt. Daardoor zou Turkije zijn gedwongen zijn handtekening te zetten onder de ongunstige verdragen van Sèvres (1920) en Lausanne (1923).
De situatie escaleerde toen Turkije begon met de exploratie van de gasvelden. Daarop startten Griekenland, Italië, Frankrijk en Cyprus militaire oefeningen. Vier EU- en NAVO-landen kwamen daarmee in actie tegen NAVO-lid Turkije. Griekenland wil ook sancties en wordt daarin gesteund door een toenemend aantal EU-landen. In februari leidde een Turkse poging om in de wateren rond Cyprus te gaan boren overigens al tot lichte sancties. Maar begin september waarschuwde Heiko Maas, de Duitse minister van buitenlandse zaken voor een catastrofe en wierp zich op als bemiddelaar. Een van de oplossingen is een verdiepte douane-unie met de EU. Dat is een grote wens van Turkije. Of dit de Turken tot bedaren kan krijgen is de vraag. Er staat te veel op het spel. Helaas zal dat de komende decennia zo blijven. Rond 2040 zal de gasconsumptie mogelijk met 50% zijn gestegen. Daarmee blijft gas de inzet van een grote geopolitieke strijd. Geen Green Deal die daaraan iets kan veranderen.
Experts
Related Content
