Column: En weer werkt Poetin het Westen op de zenuwen

In 2014, enkele maanden nadat de Krim was geannexeerd en kort na het neerschieten van de MH-17 trok Rusland 20.000 militairen samen aan de oostgrens van Oekraïne. Gevreesd werd dat president Poetin die troepen de opdracht zou geven om het oosten van dat land te bezetten. Een mogelijke reden waarom dit niet gebeurde, was dat Rusland in dat geval mogelijk uit het interbancaire systeem Swift zou worden gegooid. Die sanctie zou de Russische economie totaal hebben geruïneerd.

Bijna zeven jaar later trekt Rusland zijn troepen opnieuw samen. Europese leiders worden zenuwachtig. President Biden zegt zijn Oekraïense collega Zelenski steun toe. En Zelenski zelf wil met een internationale oefening een signaal afgeven.

Dreigende invasie uit het westen

Poetins jongste actie kan niet worden los gezien van grote machtsverschuivingen die sinds de annexatie van de Krim steeds zichtbaarder worden. Meeliftend op de opkomst van China en gebruikmakend van de vermeende verzwakking van het Westen, is Rusland assertiever geworden. Die assertiviteit wordt gevoed door de eeuwenlange angst voor een invasie vanuit het westen. Ooit deden Napoleon en Hitler daartoe een poging. De uitbreiding van de Navo bewijst in Russische ogen dat de Europese expansiedrift nog steeds niet ten einde is. De Navo houdt de deur voor Oekraïne en Georgië formeel op een kier.

Uitbreiding van de Navo is zo’n schrikbeeld dat Rusland in 2008 een oorlogje tegen Georgië begon. Poetin wist dat een land in conflict nooit lid van de Navo kan worden. Om die reden steunde Rusland in 2016 ook een staatsgreep in Montenegro. Die mislukte. Het land werd lid. Maar anno 2021 zit geen enkele Navo-leider op een Oekraïens lidmaatschap te wachten. Zeker niet nu de afgelopen tijd de oorlog in het oosten van Oekraïne weer is opgelaaid en Zelenski steun in het Westen zoekt en zinspeelt op Navo-lidmaatschap.

Poetin reageert met het oppoken van de spanning. Bovendien kan hij zo zijn populariteit in eigen land opkrikken. Want niets verenigt Rusland beter dan de dreiging van een oorlog met het Westen.

Symbolische oefening

De berichtgeving van het Russische televisienetwerk RT, een spreekbuis van de regering, onderbouwt dit. RT stelt onomwonden dat Zelenski het bondgenootschap heeft gevraagd de ‘Navo-aanwezigheid’ in zijn land te vergroten. Dat is onzin, want daar zijn helemaal geen Navo-troepen. Het nieuwskanaal doelt op de oproep van Zelenski om samen met de Britten en nog wat landen een symbolische oefening te houden. Er wordt gesproken van 1000 man. Een dergelijke oefening is zijn goed recht. Maar een oefening onder het Navo-label is provocerend.

We zien nu een combinatie van de scenario’s van 2014 en 2008. Evenals in 2014 zijn troepen bij de grens samengetrokken. Evenals in 2008, toen Rusland op een vermeende Georgische provocatie met een interventie in dat land reageerde, kan Rusland op grond van een Oekraïense provocatie wederom interveniëren. Dit past in het beeld van een land dat ten behoeve van zijn eigen veiligheid de Navo al jaren politiek uit elkaar tracht te spelen en daarvoor bewust spanningen creëert.

Trump was een mak lam, maar Biden is een hardere tegenstander van Poetin. Die weet dat je hem niet zijn gang moet laten gaan. Het is echter de vraag of Biden zijn Europese bondgenoten daarvan weet te overtuigen.

En weer werkt Poetin het Westen op de zenuwen | Trouw

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.