Europa zou door crises gevormd worden, voorspelde Jean Monnet, een van de grondleggers van wat nu de Europese Unie is. Tot nu toe hebben de financiële crisis, de coronacrisis, de brexit, de trans-Atlantische crisis met Donald Trump en de oorlog in Oekraïne Europa inderdaad sterker gemaakt.
Maar ik vraag mij af wat de gevolgen zijn van het nieuwe Green Deal Industrial Plan voor verduurzaming. Dat moet bijdragen aan een klimaatneutrale wereld, maar is feitelijk een reactie op het investeringspakket van Joe Biden tegen inflatie. De Inflation reduction Act (IRA) voorziet onder meer in stevige subsidies op groene technologie en producten die ‘Made in America’ zijn. Het is een protectionistische wet die Amerika sterker moet maken in de race tegen China.
Het is de vraag of Europa de VS in deze race kan bijbenen. Net als Amerika moet Europa autonomer en minder kwetsbaar worden voor het opkomende China. Net als de IRA wil de Europese Commissie honderden miljarden in die groene energie en technologie pompen.
Tot zover is er weinig aan de hand. Echt controversieel is het versoepelen van de EU-regels voor staatssteun. Daarmee gaat Brussel rechtstreeks in tegen de fundamenten van de interne markt. Grote economieën zijn in staat tot veel staatssteun; kleine niet waardoor die kapot kunnen worden geconcurreerd.
Zeker viermaal zo duur
Over concurrentie gesproken. In Europa is de energie zeker viermaal zo duur als in de VS. Dat komt onder meer doordat Europa nauwelijks meer zelf energie produceert. Ook betalen we de hoge prijs voor de olie- en gasboycots tegen Rusland, we kampen met onzekerheden plus gigantische kosten die de vergroening met zich meebrengt. Dit, en Bidens koppeling van subsidies aan Made in America, maakt van de VS een aantrekkelijke vluchthaven voor Europese bedrijven. Daardoor dreigt de-industrialisatie van Europa.
Bovendien gaat de besluitvorming in Brussel en de lidstaten in tegenstelling tot die in de VS tergend langzaam. Neem de productie van halfgeleiders of chips. Die vormen het hart van de nieuwe industriële revolutie, die China overigens wil winnen. Biden spendeert tientallen miljarden aan nieuwe fabrieken en maakte een deal voor een filiaal van de belangrijkste halfgeleiderproducent ter wereld, het Taiwanese TSMC. Europa loopt hierin ver achter.
Ook bouwt Amerika voorraden strategische materialen op; Europa praat er nog alleen maar over. Inmiddels begint ook het besef te ontstaan dat Europa voor waterstofgas en andere groene energie afhankelijk blijft van andere delen van de wereld.
De kans is gering
Het zou logisch zijn dat de EU en de VS met elkaar optrekken. Maar die kans is gering omdat aan beide zijden van de oceaan volstrekt verschillende denkbeelden over China bestaan. Supermacht Amerika wil dat land liever afkoppelen van de westerse economieën zodat het niet in staat is de nummer 1 in de wereld te worden.
De Europeanen denken minder in machtspolitieke termen. Ze ergeren zich vooral aan de morele kwesties zoals de behandeling van de Oeigoeren in China. Ze willen handelscontacten aanwenden om daar iets aan te doen.
Dit verschil aan inzicht is voorlopig onoverbrugbaar waardoor het onmogelijk is om een trans-Atlantische vuist tegen China te maken. Sterker, als niet met de VS wordt opgetrokken kan de EU zelfs verzwakken omdat ze de speelbal van Amerikanen en Chinezen wordt.
Rob de Wijk, Trouw, 10 februari 2023
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
