Bij de G20-top, volgende week in India, laat de Chinese president Xi verstek gaan. Hij stuurt een van zijn vertrouwelingen, premier Li Qiang. Dat de baas zelf wegblijft, is een signaal dat voor China deze club niet meer zo belangrijk is. Logisch. Na de succesvolle top van de Brics-landen (Brazilië, Rusland, India en China, Zuid-Afrika) in Johannesburg lijkt hij steeds meer een eigen club landen om zich heen te verzamelen. Die landen zien de G20 als een door Amerika geleide groep.
Maar er is meer aan de hand dan een antiwesterse houding. Naar mijn gevoel is Xi ontwijkgedrag aan het vertonen. Sinds de uitbraak van Covid-19 in China ging hij alleen nog maar op reis als hij iets te winnen had. In Moskou kon hij zich dit jaar profileren als de antiwesterse bondgenoot van Rusland. In Zuid-Afrika kon hij vervolgens via de Brics-bijeenkomst zijn antiwesterse agenda versterken.
De Amerikaanse president Biden heeft al aangegeven het jammer te vinden dat hij zijn Chinese collega tijdens de G20 niet kan ontmoeten. Xi lijkt daar anders over te denken. Hij is met de Amerikanen verwikkeld in een economische oorlog, waarin halfgeleiders centraal staan. Met een neergaande economie is hij niet in staat om een echte vuist tegen Amerika te maken.
China gaat creatief met zijn gebiedsclaims om
Een ander probleem is India, overigens een van de Brics-leden. De verhoudingen met India zijn nooit geweldig geweest. Vorige week heeft dit vertrouwen weer een deuk opgelopen met de publicatie van een nieuwe ‘standaardkaart’. Hieruit bleek dat China creatief met zijn gebiedsclaims omgaat. In 1962 vond de Chinees-Indiase grensoorlog plaats en sindsdien laaien de conflicten tussen beide regelmatig op. Recentelijk nog, in juni 2020, toen er tientallen doden vielen. Gebieden waar afspraken over zijn gemaakt blijken volgens de kaart nu ineens weer tot China te worden gerekend.
India reageerde des duivels, vooral omdat premier Modi en marge van de Brics-top nog met Xi over grenskwesties had gesproken. Alles draait om de Line of Actual Control; het ruim 3400 km lange grensgebied tussen de twee landen dat niet goed is afgebakend. Opmerkelijk is dat ook Rusland, ook Brics-lid, ineens het Bolsjoj Oessoeriejski-eiland kwijtraakt. Rusland meent dat hierover al twintig jaar geleden een overeenkomst was gesloten.
China zet landen voor het blok en vaart zijn eigen koers
Niet verbazingwekkend is dat de kaart het grootste deel van de Zuid-Chinese zee aan China toebedeelt. Maar al in 2016 heeft het Internationale Hof van Arbitrage in Den Haag bepaald dat de Chinese claims onrechtmatig zijn. Dat China zich hier weer niets van aantrekt is veelzeggend en zet de relatie met landen als Vietnam en de Filippijnen verder op scherp.
Er begint een patroon zichtbaar te worden. China zet landen voor het blok, gaat vervolgens moeilijke discussies uit de weg en vaart zijn eigen koers, ook al gaat dat ten koste van internationale samenwerking binnen de Brics. Het was al duidelijk dat verschillen tussen de vijf Brics-landen zo groot zijn, dat zij geen hecht blok kunnen vormen en dat de samenwerking zich zou gaan beperken tot onderwerpen met een gezamenlijk belang. Dan gaat het onder meer om energie, grondstoffen en hightech. Daarmee kan een vuist tegen het Westen worden gemaakt.
Het is echter de vraag of dit Chinese leiderschap die antiwesterse vuist kan organiseren, als tegelijkertijd gelijkgestemde mogendheden en potentiële bondgenoten met dubieuze gebiedsclaims worden geschoffeerd.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
