Mede onder invloed van de grote Amerikaanse concerns zijn de Verenigde Staten achter de schermen duidelijk bezig om de banden met China aan te halen. Bedrijven als Apple zien een stabiele handel met het land als een voorwaarde voor meer innovatie en hogere omzetten, zegt Paul Verhagen, Amerika-deskundige en analist bij het Den Haag Centrum voor Strategische studies (HCSS), in BNR’s Boekestijn en De Wijk.
Het hele beleid van de Amerikaanse regering om bedrijven terug te halen uit China, reshoring, nearshoring en friendshoring, lijkt op een dood spoor te zitten. Dat duidt erop dat het toch niet zo eenvoudig is om het tijdperk van het neoliberalisme als doctrine af te sluiten, zegt Verhagen. ‘Daarin regelt de marktwerking dat de fabrieken staan waar ze staan: daar waar dat het goedkoopst is, en niet waar dat per se strategisch nuttig is.’
Europa niet geschikt voor aankomende strijd
De Europese Unie komt als institutie min of meer voort uit dat neoliberale tijdperk en lijkt niet geschikt voor de komende ‘strijd’, zegt Verhagen. Uiteindelijk is de EU volgens hem een pacifistisch vrijhandelsproject, waarbij zakendoen met dubieuze regimes geen taboe is. ‘Maar dat blijkt niet te werken en pacifistisch zijn biedt heel weinig dekking tegen Russische tanks. Als die twee pilaren wegvallen, wat is de EU dan? Dat is nu de grote vraag.’
‘Het is wel echt een schok voor de VS om weg te gaan van wat ze dertig jaar hebben gezegd: vrijhandel, vrijhandel, vrijhandel’
Paul Verhagen, HCSS
Europa lijkt niet meer in staat om de consequenties van het eigen handelen in te zien, terwijl de Amerikanen juist lijken te hebben geleerd van hun te protectionistische houding. Het Duitslandrapport van afgelopen week spreekt wat dat betreft boekdelen, volgens historicus Arend Jan Boekestijn. ‘Ik viel van mijn stoel: 150 miljard euro desinvestering. Duitsland gaat kapot op deze manier. We zijn aan het de-industrialiseren en ze gaan voor een deel naar Amerika.’
Als je het hele neoliberale systeem wilt veranderen, moet volgens Verhagen ook het hele systeem van hoe bedrijven werken op de schop. ‘Dan moet je gaan nadenken over de verhouding tussen bedrijven en de staat. Dat betekent dat bedrijven staatssteun moeten krijgen, en dát lijkt op het Europese model. Het is wel echt een schok voor de VS om weg te gaan van wat ze dertig jaar hebben gezegd: vrijhandel, vrijhandel, vrijhandel.’
Geld verdienen belangrijk voor grote bedrijven
Het idee was dat vrijhandel zou leiden tot een democratisch China. Maar dát bleek een illusie en zo ontstaat ruimte voor herpositionering van alle partijen, zegt Verhagen. ‘Geld verdienen is ook wel echt belangrijk voor die grote bedrijven. Dat zijn entiteiten die hun eigen belangen en politieke motivaties hebben en die goed weten hoe ze moeten lobby’en. Dus dat is zeker een factor: ze willen zoveel mogelijk blijven handelen, want decoupling kost ze geld en innovatie.’
Het verklaart voor een deel waarom er de laatste weken zo’n diplomatiek offensief tussen China en de VS op gang is gekomen. ‘Het is echt een hele serie op dit ogenblik’, constateert Rob de Wijk van HCSS. ‘Achter de schermen wordt er onderhandeld, onlangs nog op Malta. En nu is er tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties overlegd of er in november een gesprek kan worden gearrangeerd tussen de presidenten Xi Jinping en Joe Biden.’
Derisking rukt op
Zo wint de van oudsher Europese school van derisking terrein in de VS, zeker nu het steeds meer lijkt te rommelen binnen de Chinese politieke leiding, zegt Arend Jan Boekestijn. ‘Het lijkt wel of we stuivertje wisselen: de Amerikanen gaan voor derisking en nu gaat de Europese Commissie al die Chinese elektrische auto’s een tarief geven. Nu krijgt Europa gedonder met China, en de Amerikanen zijn verstandiger geworden.’
Related Content
