De Europese bemoeienis met het conflict tussen Kosovo en Servië zet geen zoden aan de dijk. Daarom moet de EU overgaan op een fundamenteel andere aanpak, bepleit Marjolein Koster, journalist met focus op de Balkan, in BNR Boekestijn en De Wijk. ‘Pristina en Belgrado zijn al meer dan tien jaar met elkaar in dialoog onder leiding van de EU. Maar wat ze tot nu toe gedaan hebben werkt blijkbaar niet.’
Koster wijst op de concentratie van het conflict in vier noordelijke provincies waar de Serviërs in de meerderheid zijn. ‘Die pakweg 50.000 etnische Serviërs zijn misschien wel het grootste slachtoffer van wat er nu allemaal speelt. Hoewel er continu wordt gezegd dat die Kosovaarse Serviërs de protesten tegen de NAVO-troepen en de nieuwe burgemeesters aanvoeren, zitten zij juist heel erg tussen de partijen in. Zij vinden dat de Kosovaarse premier Albin Kurti en de Servische president Aleksandar Vučić over hun hoofden heen met elkaar in gesprek zijn, omdat ze beiden die groep niet vertegenwoordigen.’
De spanning tussen Servië en Kosovo loopt steeds verder op. Ondertussen probeert de Europese Unie wanhopig de dialoog tussen beide landen te leiden én meer contact te zoeken met de westelijke Balkan. Ook NAVO-baas Jens Stoltenberg bepleitte op Twitter een leidende rol voor Europa in de dialoog tussen Kosovo en Servië. Koster ziet het als een symbolische tweet van de NAVO-baas. ‘Er is onderling veel wantrouwen. Beide partijen hebben in het verleden afspraken geschonden en deals niet nagekomen. Het stapelt zich natuurlijk op en dat heeft nu tot een escalatie geleid.’
De kern van het probleem is dat Servië Kosovo vanaf het begin niet erkent als onafhankelijk land. Het beeld is dat Servië meer gericht is op Rusland en China, maar dat ‘frame’ is niet volledig terecht, zegt Koster. ‘Een heel groot deel van Servië is wél pro-EU. De economische banden met de Europese Unie zijn veel sterker dan met Rusland, dus het is vooral iets ideologisch, een anti-NAVO-standpunt.’
De afgelopen jaren is de Europese Unie haar afspraken over toekomstig EU-lidmaatschap van landen in de westelijke Balkan niet nagekomen. Daardoor is in die landen een soort EU-moeheid ontstaan. ‘Ze willen nog heel graag bij de Unie horen en ze hebben er heel veel voor over om bij de EU te komen, zo heeft Noord-Macedonië zelfs zijn naam veranderd. De manier waarop de EU én de Verenigde Staten zich richting Servië opstellen, doet daar aan denken.’
En dat sentiment is niet onlogisch, vindt hoogleraar Internationale Betrekkingen Rob de Wijk, gezien de interventie van de NAVO in 1999 in Kosovo, zónder mandaat van de VN-Veiligheidsraad. ‘Dat wordt de NAVO niet alleen in Servië nagedragen, maar ook in China en Rusland. Door die interventie is Kosovo onafhankelijk geworden. Al wordt die onafhankelijkheid door vijf of zes EU-landen, waaronder Spanje, niet erkend. Je ziet dat er continu overeenkomsten worden gesloten, met de EU en de VS. Iedere keer willen ze de betrekkingen normaliseren en dat lukt dan weer niet. Dus die spanningen zitten er heel diep in.’
In het noorden van Kosovo heerst al maanden een machtsvacuüm, door een conflict over de erkenning van wederzijdse kentekenplaten, de zogenaamde kentekencrisis. Die botsing leidde ertoe dat alle Servische overheidsfunctionarissen hun werk neerlegden, met het machtsvacuüm als gevolg. De verkiezingen die daaruit voortkwamen werden aanvankelijk gesteund door de internationale gemeenschap, die zich doodleuk terugtrok op het moment dat de verkiezingsuitslag ook leidde tot eenzijdige benoeming van vooral De Albanees-Kosovaarse burgemeesters.
De Servische president Aleksandar Vučić lijkt er intussen vooral baat bij te hebben dat de instabiliteit in de regio intact blijft. Of dat voor een groter langetermijndoel is of puur voor Vučić’ machtswellust kan Koster niet zeggen, maar het is hem duidelijk te doen om de gunst van de grootmachten. ‘Hij heeft een enorme invloed op de media in zijn land, ik weet ook zeker dat de verkiezingen van vorig jaar, die hij nipt won, niet eerlijk verlopen zijn. Hij heeft zeker draagvlak, al hebben we afgelopen maand ook grote protesten tegen hem gezien.’
Bron: BNR Nieuwsradio, 3 juni 2023 / Podcast Boekestijn en De Wijk 3 juni 2023
Experts
Related Content
