Verschuivingen op het wereldtoneel, sancties die hun doel missen en een mogelijke dieselcrisis. Hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk verkondigt geen blijde boodschap. ,,We hebben ons kwetsbaar en chantabel gemaakt.”
Bron: Sander van der Werff, Algemeen Dagblad, 25-11-22 / Foto copyright: KVNR / Erik Jansen
De Wijk was woensdag in de Kunsthal in Rotterdam te gast bij de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders. Hij boeide honderden ondernemers uit de maritieme sector met een college geopolitiek. De boodschap: het rijke, naïeve westen heeft zich in slaap laten sussen en worstelt nu wanhopig met de machtsverschuivingen op het wereldtoneel. ,,Welke instrumenten hebben we, hoe gebruik je je militaire macht? Dat weten we niet meer omdat we daar heel lang niet over na hebben hoeven denken. Europa en Amerika waren immers de machtigste en rijkste delen van de wereld. Nu moet de politiek zich opeens weer over dat soort vraagstukken buigen.”
‘Dit is economische oorlogsvoering’
En dat raakt óók ondernemers, waarschuwt De Wijk. ,,Het bedrijfsleven wordt in toenemende mate onderdeel van de machtspolitiek die in Den Haag, Brussel en Amerika bedreven wordt. We zijn het stadium van sancties al lang voorbij. Wat er nu gebeurt kun je gewoon economische oorlogsvoering noemen. Een aantal van u heeft daar nu al last van.”
Poetin manipuleert de kraan omdat hij weet dat wij nog steeds voor een derde van ons gas van Rusland afhankelijk zijn
Bijvoorbeeld door de mondiale bevoorradingsketen af te knijpen. ,,De Oekraïne-crisis heeft duidelijk gemaakt dat we voor vitale grondstoffen erg afhankelijk zijn van andere landen. Staal, maar ook de grondstoffen voor halfgeleiders en chips komen in veel gevallen uit Rusland. Allemaal van groot belang voor bijvoorbeeld de scheepvaart en de auto-industrie.”
‘Het wordt spannend in Europa’
Landen als China en Rusland zijn voortdurend op zoek naar de kwetsbaarheden van de rijke westerse landen, weet De Wijk. In die zoektocht naar zwakke plekken heeft Rusland met zijn enorme gasvoorraad een grote troef in handen.
Je wilt geen militaire macht inzetten want dat kost mensenlevens
,,Poetin manipuleert de kraan omdat hij weet dat wij nog steeds voor een derde van ons gas van Rusland afhankelijk zijn. Daarmee hebben we ons kwetsbaar en chantabel gemaakt. De prijzen gaan omhoog, burgers en het bedrijfsleven komen onder druk te staan. Als sancties ons hard raken, verdwijnt het draagvlak ervoor. Het wordt dus echt heel spannend in Europa. In sommige landen gaan mensen de straat op omdat ze de hoge olie- en gasprijzen niet meer pikken.”
Poetins oorlogsmachine
De Europese Unie hoopte ‘de oorlogsmachine van Poetin’ tot stilstand te brengen met strenge sancties, maar dat is voorlopig niet gelukt. De Wijk vindt bovendien dat de sancties ondoordacht en te snel zijn opgelegd. ,,Ik zou tegen Rusland gezegd hebben: als je met je poten aan die gaskraan komt, leggen we sancties op. We hadden een aantal maatregelen achter de hand moeten houden om mee te kunnen dreigen.”
Bovendien, zegt De Wijk, leiden ze zelden tot het einde van een militair conflict. Toch is hij vóór strenge maatregelen tegen Rusland. ,,Je wilt geen militaire macht inzetten want dat kost mensenlevens. Maar op een gegeven móet je een punt maken en dat kan via sancties.”
Negen maanden na de invasie ziet De Wijk nog maar weinig lichtpuntjes. Het volgende crisismoment lijkt alweer in aantocht, als over minder dan twee weken de import van Russische olie per zeeschip verboden wordt. ,,Dat gaat ons heel hard raken. Dertig procent van de raffinaderijen is ingericht op Russische olie en die is niet snel te vervangen door olie uit andere landen. Er wordt vast hard gewerkt om een dieselcrisis te voorkomen, maar ik heb niet de indruk dat iemand in Den Haag een geweldig plan heeft. Dat kan ertoe leiden dat dieselverbruikers niet meer kunnen rijden, varen of stoken om bedrijfsprocessen overeind te houden.”
