Position paper | Kernwapens en Europese Veiligheid

De commissie voor Buitenlandse Zaken hield op donderdag 15 februari een rondetafelgesprek met HCSS senior strategisch analist Paul van Hooft en andere deskundigen over de spanning in Europa met betrekking tot kernwapens.

Van Hooft schreef deze position paper ter voorbereiding van de sessie. Bekijk het hele rondetafelgesprek hieronder.

Recente ontwikkelingen met betrekking tot kernwapens en wapenbeheersing in Europa en wereldwijd zijn zeer zorgwekkend. Europese staten kunnen niet wachten op de Verenigde Staten, maar moet meer doen om hun eigen (conventionele) afschrikking te versterken. Tegelijkertijd moet Europa, zowel afzonderlijke staten als de Europese Unie, blijven proberen het wapenbeheersingsregime in leven te houden.

Rusland maakt vaker gebruik van expliciete en impliciete dreigingen met kernwapens, niet alleen na de invasie van Oekraïne in 2022, maar ook daarvoor al. Door te beweren dat gebieden in de Donetsk, Cherson, Loehansk en Zaporizhzhia nu Russisch grondgebied zijn, heeft Rusland meer zogenaamde aanleidingen voor potentiële escalatie naar het nucleaire niveau.

Niet alleen zijn de Russische dreigingen in het bijzonder voor Europa gevaarlijk, ook vormt het uiteenvallen van het bestaande wapenbeheersingsregime, dat zich richtte op sommige van deze wapens die eerder in en tegen Europa gebruikt kunnen worden, een bijzondere dreiging voor Europa.

De nucleaire dreiging lijkt nu plotseling terug op het wereldtoneel te zijn, maar dit is onderdeel van een al langer lopende trend die samengevat kan worden als het derde nucleaire tijdperk.

Voor Europa blijft de geloofwaardigheid van Amerikaanse beloften om Europese NAVO-bondgenoten te beschermen een probleem – zie Trump’s laatste uitspraken. Die Amerikaanse belofte was historisch een reden voor meeste Europese staten om af te zien van een eigen kernwapen, met de uitzondering van Frankrijk en (gedeeltelijk) het Verenigd Koninkrijk.

Zonder de Verenigde Staten, hebben Europese NAVO-lidstaten beperkte middelen om Rusland af te schrikken. Met het oog op de verschillende trends en onzekerheden, moet Europa zich richten op geavanceerde conventionele wapens voor afschrikking van Rusland.

Tegelijkertijd moet Europa meer tijd en energie investeren in internationale discussies over wapenbeheersing, en Nederland is goed gepositioneerd om die rol te spelen door de sterke aanwezigheid in zowel het trans-Atlantische als het wapenbeheersingsdossier.