Politici kunnen niet zomaar alles zeggen

Op het moment dat ik in Bratislava deelnam aan een debat over de gevolgen van desinformatie, nepnieuws en complottheorieën kwam een bericht binnen over Forum voor Democratie-senator Toine Beukering. Hij suggereerde in De Telegraaf dat Oekraïne best achter de aanval op de MH17 kon zitten, want de premier van Maleisië opperde dit ook.

Dit past in de lijn van Forum die koste wat het kost de betrekkingen met Rusland wil verbeteren, de banden wil normaliseren, en af wil van de ‘Russische boycot’ (ze bedoelen sancties) omdat die slecht is voor de agrarische sector.

Ook ik wil de relaties verbeteren, ware het niet dat Rusland de Krim heeft geannexeerd en ervan beschuldigd wordt achter het neerhalen van de MH17 te zitten. Ook ik wil normalisering van de betrekkingen, maar dit zijn wel twee vlekken die dit voorlopig in de weg staan.

Ernstiger is dat Beukering zonder bewijs twijfel zaait over de resultaten van het MH17-onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid en het Joint Investigation Team (JIT). Het JIT concludeerde dat de Buk-Telar waarmee het vliegtuig werd neergehaald afkomstig is van de 53ste luchtverdedigingsbrigade van het Russische leger uit Koersk. Het onderzoekscollectief Bellingcat kwam tot dezelfde conclusie.

Klinkklare onzin

Politici die op grond van geen of armzalige argumenten twijfel zaaien over dit soort onderzoeken werken mee aan het verspreiden van propaganda, nepnieuws en complottheorieën. Dat geldt dus ook voor de Maleisische premier Mahathir Mohamad, wiens land nauw met het JIT samenwerkt.

Nog ernstiger is dat Beukering met zijn opmerkingen de fundamenten van de rechtsstaat ondergraaft: de betrouwbaarheid van de waarheidsvinding van de Onderzoeksraad en het Openbaar Ministerie. Het tegenargument dat FvD slechts openstaat voor debat is klinkklare onzin. Politici kunnen niet alles zeggen, zeker niet als dit de rechtsstaat ondermijnt.

In Den Haag valt te horen dat burgers mondig genoeg zijn om zelfstandig afwegingen te kunnen maken, echt van nepnieuws te onderscheiden en gewapend tegen complottheorieën zijn. Dat zou de Nederlandse burger uniek in de wereld maken.

Veel Britten geloofden de leugens van politici over de opbrengsten van de brexit en de bewering dat de EU een groot anti-Brits complot is.

Complottheorieën

In Bratislava lag een rapport van de onafhankelijke denktank Globsec op tafel waaruit bleek dat de Slowaken extreem gevoelig voor complottheorieën zijn. 53 procent denkt dat de wereld geleid wordt door vooral Joodse, geheime genootschappen die een totalitaire wereld nastreven. 40 procent van de bevolking gelooft dat niet Al-Qaida, maar de Amerikaanse regering achter de aanslagen van 9/11 zat.

Het manifest van de Gele Hesjes dat zij tijdens hun geruchtmakende ontmoeting aan premier Rutte overhandigden, bevat behalve gerechtvaardigde eisen en begrijpelijke grieven ook een hoop onzin waaronder complottheorieën. Ook de Gele Hesjes willen dat de betrokkenheid van Oekraïne bij de MH17 wordt onderzocht. Toen ik voorvrouw Ingeborg Westerhoff vroeg waarom zij dat wilde, zei zij: ‘omdat Oekraïne toch genoemd wordt?’ Toen ik doorvroeg, bleek ze nooit van het JIT te hebben gehoord.

Ook al heeft hij ze afgezwakt, Beukering bleek niet door te hebben dat hij met zijn uitspraken de rechtsstaat schond en complottheorieën voedde. Dit diskwalificeert hem als mogelijke voorzitter van de Eerste Kamer.

Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw.