Begin juni zijn de Europese verkiezingen, maar politici raken collectief in een kramp als het woord Europa valt. Vreemd, want door de crisis wordt het ene na het andere argument aangedragen waarom de Unie vooral een zegen is.
Landen van buiten de Eurozone, inclusief het failliete IJsland, smeken om snelle toetreding tot de Eurozone om hun economie te redden. Europa en Nederland zijn op elkaar aangewezen en samenwerking is meer dan ooit nodig, schreef Herman Tjeenk Willink, de vice-voorzitter van de Raad van State, in zijn jaarverslag. Toch durft geen Nederlands politicus, D66’ers uitgezonderd, een lofzang op Europa te houden.
Tjeenk Willink geeft aan wat er in Nederland mis is: de markt. Zou dat verklaren waarom politici zo krampachtig over Europa doen? Het is erger. Het verklaart waarom politici krampachtig over alles doen en waarom kiezers zich van de politiek afwenden. Politici lijken geen antwoord te hebben op grote maatschappelijke veranderingen. In de jaren zeventig kwam er een einde aan de verzuiling met zijn nadruk op de burgersamenleving. De verzuiling maakte plaats voor de verzorgingsstaat en tegen het einde van de jaren tachtig verschoof het accent van de staat naar de markt. Politici verzelfstandigden dat het een lieve lust was en onderwierpen publieke functies aan de tucht van de markt. „Niet meer het algemeen belang staat dan voorop, maar het voorbestaan van de eigen dienst en vergroting van het marktaandeel”, schrijft Tjeenk Willink.
Het gevolg? De burgersamenleving verbrokkelde, waardoor de legitimiteit van de staat werd aangetast. Burgers begonnen zich terecht als klanten op te stellen: ik betaal belasting; de staat levert diensten en ik klaag als de staat geen kwaliteit levert.
Ernstiger is dat de inzet voor het algemeen belang en de gemeenschappelijke oriëntatie op de grondbeginselen van de democratische rechtsstaat erodeerden, met inbegrip van het respect voor de rechten van medeburgers en de tolerantie jegens andere groepen.
Tjeenk Willink schrijft het niet, maar hij lijkt het wel te bedoelen: de onbeschaafdheid of hufterigheid die in politiek en samenleving onstuitbaar in opmars is, is het gevolg van de door hem gesignaleerde teloorgang van de burgerzin. Politici zijn bang voor delen van hun eigen electoraat, met als gevolg dat het hele staatsbestel onder druk staat.
SIRE heeft van onbewust asociaal gedrag het onderwerp van de nieuwe campagne gemaakt. Maar vVeel asociaal gedrag is niet onbewust, maar gecalculeerde onbeschaafdheid. Ernstiger is dat deze houding nu door minister Plasterk met de toelating van PowNed tot het omroepbestel erkend wordt als stroming. Want het credo van internetsite GeenStijl waaruit PowNed voorkomt zegt genoeg: ’tendentieus, ongefundeerd en nodeloos kwetsend’. Het is dezelfde stroming die sommige populisten in de Tweede Kamer heeft voortgebracht, evenals al die korte lontjes die zich scheldend op internet uiten en de asocialen die Sire probeert te bereiken. Nederland kent nu nieuwe een tweedeling: hufterigheid tegenover beschaafdheid. Het probleem is dat de beschaafden te fatsoenlijk zijn om de andere groep aan te pakken die daardoor vrij spel heeft. Ik kan anders niet verklaren waarom het roemruchte filmpje van GeenStijler Rutger Castricum, dat de ondergang van minister Vogelaar inleidde, mede door toedoen van De Wereld Draait Door en Pauw en Witteman het tot Politiek Moment 2008 schopte. Dat verdient een filmpje over een zwijgende minister die genoeg heeft van het gekke bekken trekken achter haar rug en van de terroriserende vragen over een niet bestaande spindoctor en haar ondergoed niet.
Waarom heb ik het gevoel dat Nederland verder is afgedreven dan andere landen? Ook hier geeft Tjeenk Willink het antwoord: het marktdenken over de publieke sector is hier verder doorgevoerd dan elders.
Trouw
