“Kan klimaatbeleid de energiecrisis oplossen?” Geen enkel panellid antwoordde volmondig ‘ja’ op deze centrale vraag tijdens het webinar van het Voortgangsoverleg Klimaatakkoord op 2 september. Zelfs het versnelde klimaatbeleid van REPower EU zal niet genoeg zijn om Europa binnen twee of drie jaar onafhankelijk te maken van duur aardgas. “Het wordt een bumpy road, er komen lastige jaren aan,” waarschuwt het panel.
Zowel de Nederlandse als de Europese overheid heeft in de afgelopen maanden extra beleidsmaatregelen genomen om de huidige crisis rondom duur aardgas te lijf te gaan. De Europese Commissie kwam met REPower EU en maatregelen om extra 15% aardgas te besparen en de gasvoorraden op orde te brengen. Ook het kabinet liet zich niet onbetuigd met nieuwe plannen, bovenop het Klimaatakkoord en het eigen coalitieakkoord van nog geen jaar oud.
25% besparing
Die klimaatmaatregelen sorteren ook wel effect, geholpen door de hoge gasprijzen. In de eerste helft van dit jaar bespaarde Nederland 25% op aardgas ten opzichte van de eerste helft van 2021. “De huishoudens gebruikten 16% minder, de industrie dus meer,” zegt Martien Visser, lector Energietransitie bij de Hanze Hogeschool in Groningen. “Van die 25% is 15% structureel, onder andere door zonne- en windenergie. En 10% is incidenteel, door besparing bij kassen en bedrijven.”
Tegelijk zijn er ook extra maatregelen ingezet die het aardgasverbruik reduceren, maar het klimaat juist níet helpen. Beste voorbeeld: het openhouden van de Nederlandse kolencentrales. “De pakweg 10 miljoen extra uitstoot van CO2 die dat oplevert gaan we compenseren,” verzekert Michel Heijdra van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat wel.
Maar directeur Marjan Minnesma van Urgenda vindt dat de overheid lang niet genoeg duurzaamheidskansen benut. “Laten we de enorme pot met geld die nu beschikbaar is inzetten voor de deelauto, schrappen van de uitbreiding van de A27 en van vliegveld Lelystad, halveren van Schiphol. Halveer ook de raffinagecapaciteit in Nederland—want we rijden tenslotte elektrisch en niet meer op benzine. En misschien hebben we wel te veel chemische industrie. Haal de maatwerkafspraken met de industrie naar voren, in plaats van in 2023. Haal ook de boosheid weg, kom met een noodpakket voor huishoudens, met een infraroodpaneel, stekkers die stroom besparen. We worden maar niet wakker. Ik zie weinig visie van de overheid, en weer te veel ‘markt’.”
Uitleg
Minnesma is niet de enige die ‘Het Grote Verhaal’ achter de gascrisis en het klimaatbeleid mist. Lucia van Geuns van het Den Haag Instituut voor Strategische Studies: “Ik mis de uitleg, de goede communicatie, dat moet de overheid toch doen. Hier zitten we met ons alles in, het is niet de schuld van één partij, we moeten hier ook gezamenlijk uitkomen.” CDA-Europarlementariër Tom Berendsen vult aan: “We moeten het beleid goed richten. Ik zie veel boosheid in Nederland, we staan tegenover elkaar, in plaats van met elkaar. De minister van Klimaat moet een beroep op iedereen doen, het is misschien zelfs ‘Chefsache’ voor premier Rutte.”
Maar waar het haar ideeën over het reduceren in de industrie betreft, vindt Minnesma een paar panelleden lijnrecht tegenover zich. “De gascrisis van nu is nog geen energiecrisis qua leveringszekerheid, maar vooral een betaalbaarheidscrisis,” vindt Lucia van Geuns. “Die treft de huishoudens en de industrie. Bedrijven staan op omvallen, zoals aluminiumsmelters, kunstmest. Hoe springt de overheid bij?”
Ook de andere panelleden zien de industrie liever niet uit Nederland vertrekken. Directeur Mark Bressers van de Nederlandse Emissieautoriteit: ”Laat het afhangen van de vraag: welke industrie kan zich het best equiperen om CO2-uitstoot te verlagen? We hebben er niets aan als bedrijven hier vertrekken om elders hetzelfde te produceren met veel meer CO2. Want voor het klimaat maakt het niet uit of de CO2 hier of in Korea wordt uitgestoten.” En Michel Heijdra: “We moeten ook de bestaande industrie in Nederland een kans geven om te verduurzamen.”
Lessen beklijven
Unaniem denken de panelleden wel dat de lessen uit de acute gascrisis van nu beter zullen beklijven dan die uit de coronacrisis. Lucia van Geuns: “In de coronacrisis leerden we lessen die we na een paar maanden alweer vergeten waren.” Tom Berendsen: “REPower EU helpt ons om sneller van Russisch gas af te gaan. Al vind ik het nog steeds wel een gemis dat landen nog zelf hun energiemix bepalen, zonder Europese coördinatie. Het is op zijn minst vreemd dat Duitsland nu kerncentrales blijft sluiten.”
De isolatie blijft natuurlijk gewoon zitten, en de warmtepomp blijft het ook na de crisis doen. Maar dat de andere lessen zullen blijven hangen is niet automatisch gegarandeerd, zegt Martien Visser: “Zijn de lessen wel zo goed geleerd dat we bestand zijn tegen volgende crises? Wat doen we als het in 2040 misschien niet zo hard meer bijkt te waaien op de Noordzee?” Om vervolgens wel weer wat vrolijker in de toekomst te kijken: “We gaan moeilijke jaren tegemoet, maar we leren nu wel waardevolle lessen voor de energietransitie.”
Dat klinkt misschien wat paradoxaal, maar pessimisme is voor niemand in het panel aanvaardbaar. ”Optimisme, omdat ik zo in elkaar zit,” zegt bijvoorbeeld Marjan Minnesma. “Optimisme, omdat het niet anders kan.”
Bron: Klimaatbeleid
