Column: Kan China nog wel nummer 1 worden?

Is er een relatie tussen de groeiende repressie in China en de aanhoudende provocaties tegen Taiwan? Het zou mij niet verbazen. Want autocratische regimes hebben de neiging om met buitenlandse avonturen het nationalisme aan te wakkeren en de aandacht van binnenlandse problemen af te leiden.

Dag in dag uit vliegen Chinese jachtvliegtuigen en bommenwerpers door de Taiwanese air identification zone. Ze blijven voorlopig buiten de twaalf-mijlszone en schenden zo de soevereiniteit van Taiwan niet. Wel maakt Peking zo duidelijk dat Taiwan zich niet van China moet afkeren en dat de Amerikanen zich gedeisd moeten houden. Die hebben in 1979 bij wet verklaard Taiwan zo nodig militair te zullen steunen. Vandaar dat Amerikaanse oorlogsschepen bij het eiland oefenen. Verder naar het zuiden varen ze demonstratief door de Zuid-Chinese Zee, die ook door China wordt geclaimd.

Cadeautjes voor de honderdste verjaardag

Het is vrijwel zeker dat China voor 2029 Taiwan en de Zuid-Chinese Zee wil inlijven. Het zijn cadeautjes voor de honderdste verjaardag van de Volksrepubliek. Maar China zal pas willen toeslaan als het de nummer 1 van de wereld is en Amerika militair geen vuist meer kan maken. Zolang dat niet het geval is, zullen ze niet het risico van een confrontatie met de Amerikanen, dus het risico op een nucleaire oorlog willen lopen.

Maar kan China nog wel nummer 1 worden? Het lijkt dat Xi’s controledrift daarvoor een obstakel vormt. Hij ziet zichzelf als onvervangbaar, mag zo lang als hij wil aanblijven en gedraagt zich steeds meer als een alleenheerser.

Intern voert hij de repressie op in Hongkong, Binnen-Mongolië en Xingxian. Maar échte impact heeft de toenemende politieke grip op het bedrijfsleven. Een belangrijk signaal was het tijdelijk van de aardbodem verdwijnen van Jack Ma, de baas van Alibaba. De boodschap was duidelijk: word niet te machtig en daag het Communistische leiderschap niet uit.

Inmiddels zijn topmensen van de in financiële moeilijkheden verkerende HNA Groep gevangengezet. De bestuursvoorzitter van de Kweichow Moutai, een sterkedrankmoloch, kreeg voor het aannemen van steekpenningen levenslang. Met nieuwe wetgeving wordt de macht van techbedrijven gebroken. Het Chinese Über, Didi Global, werd ervan beschuldigd zich niet aan de regels voor het verzamelen van persoonlijke data te houden, waarna hun app werd geblokkeerd. Beursgangen, zoals die van de Ant Group, een financiële dienstverlener, werden opgehouden. Cryptomunten worden illegaal.

Gedwee

De boodschap komt goed over. Sommige bazen van grote bedrijven nemen ontslag, anderen doen gedwee wat de Communistische Partij van hen verlangt: meer concurrentie toestaan, minder machtig worden en investeren in de welvaart van iedereen. Internetgiganten als Tencent en Alibaba stoppen nu opgewekt miljarden in de ontwikkeling van de Chinese economie.

Dat dit gevolgen heeft is duidelijk. De ondernemingsgeest en het innovatieve vermogen die China groot hebben gemaakt, worden geremd. Buitenlandse investeerders worden zenuwachtig. En dat terwijl Evergrande op omvallen staat en Amerika de druk opvoert.

Chinese leiders zijn als de dood dat economische neergang sociale onlusten veroorzaakt. Dan zijn buitenlandse avonturen inderdaad een probaat middel om de aandacht af te leiden.

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.

Bron: trouw.nl