Hoe reageert China op Nederland, dat een akkoord met de VS sloot om geen nieuwe chipmachines naar China te exporteren? HCSS strategisch analist en China expert Joris Teer gaf uitleg bij EenVandaag.
Joris Teer: “Chips zitten eigenlijk in vrijwel alles wat we gebruiken, denk bijvoorbeeld aan de pacemaker, of een moderne auto als een Tesla. Daarnaast zitten in allerlei defensie-toepassingen ook geavanceerde chips. In alles wat we vitaal zouden kunnen noemen zitten chips, en daarnaast eigenlijk ook in alle elektronische consumenten producten.”
De boycot is een van de hete hangijzers in de relatie met China, naast bijvoorbeeld de Taiwan-kwestie. Door de chipboycot zit het Nederlandse bedrijf ASML rechtstreeks in de vuurlinie. De Amerikanen willen niet dat de fabrikant de modernste machines voor het maken van microchips aan China levert.
De meest geavanceerde microchips zijn essentieel voor het maken van wapensystemen. Het Westen loopt daarin, mede dankzij ASML, zo’n 10 jaar voor op China. Maar als China toegang krijgt tot machines met de modernste technologie is die voorsprong snel weg, zo luidt het strategische argument van de Amerikanen.
Teer: “De Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan heeft gezegd – gegeven dat de geopolitiek steeds harder wordt, onder andere door de Russische inval in Oekraïne, maar ook Chinees avonturisme rond Taiwan bijvoorbeeld – dat het vanaf nu niet meer genoeg is om in de technologie een aantal generaties voor te blijven. Nee, doel is om de voorsprong zo ver mogelijk uit te bouwen. Dat kan dus ook gelezen worden als: je tegenstander op zo groot mogelijke afstand zetten.”
ASML heeft zich ontwikkeld in een periode waarin partijen vanuit de hele wereld, inclusief China, samenwerken om de snelst mogelijke technologische vooruitgang te boeken. Het bedrijf verkoopt de machines het liefst aan iedereen. Maar 2 weken geleden, tijdens het bezoek van premier Mark Rutte aan de Amerikaanse president Joe Biden, viel er een besluit: China wordt afgesloten van de modernste technologie van ASML. Het bedrijf krijgt van het kabinet een verbod om de nieuwste machines naar China te exporteren.
Dat schreeuwt om een Chinese reactie. China probeert zoveel mogelijk verdeeldheid te creëren tussen Europa en de VS. China-deskundige Joris Teer van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) zegt bij EenVandaag dat China al veel langer bezig is met een strategie om op cruciale terreinen een onaantastbare machtspositie te verwerven. “Ze spelen het alleen veel minder openlijk dan de VS.”
Hij verwijst naar de zogenaamde zeldzame aardmetalen, mineralen die essentieel zijn voor het produceren van onder andere silicium chips. In een rapport uit 2022 schreef de sinoloog dat China, ‘min of meer onder de radar’, een quasi-monopoliepositie heeft opgebouwd. “Als de strijd om de hegemonie harder wordt, kan China het Westen, en dan met name Europa, heel hard raken. Bijvoorbeeld door essentiële grondstoffen te blokkeren.”
Volgens Teer is de kans klein, maar het is niet uitgesloten dat we toch iets gaan voelen van de Chinese woede. “Dat is zeker een mogelijkheid. Het is onderdeel van een grotere trend van grootmachten die knelpunten in de wereldeconomie inzetten voor hun eigen gewin. Denk bijvoorbeeld aan Rusland, die de gaskraan dichtdraait naar Europa, omdat ze ontevreden zijn over onze wapenleveringen en steun voor Oekraïne.”
De kans is aanwezig dat wolf warrior Qin Gang zich in schaapskleren hult en later van toon verandert. Dat daar rekening mee wordt gehouden, blijkt volgens China-deskunige Joris Teer uit een recent onderzoek. “Daarin is aan 50 Europese experts op het gebied van economie en internationale betrekkingen en defensie gevraagd hoe groot de kans is dat China tussen nu en 10 jaar een boycot instelt voor essentiële grondstoffen.”
“Wat blijkt? Zij gaven gemiddeld ongeveer een 60 procent kans dat zo’n boycot de komende 10 jaar ingesteld wordt”, aldus Teer.
China heeft Nederland dus in de tang als het gaat om grondstoffen voor verduurzaming. Teer: “Nederland is via die zeldzame aardmetalen vergaand afhankelijk van China. Een bepaalde component die in zonnepanelen zit, die we ook graag willen hebben voor onze energietransitie, een essentieel component, daar wordt ongeveer 100% wereldwijd van gemaakt door China. Beijing heeft in feite de macht om onze energietransitie te frustreren.”
