Ik krijg een ongemakkelijk gevoel van de discussie over Oprah

Oprah Winfrey maakte met haar dankwoord voor de oeuvreprijs die ze tijdens het gala van de Golden Globes kreeg kennelijk zo veel indruk dat onmiddellijk de discussie losbarstte over haar gooi naar het Amerikaanse presidentschap. 

Ik kreeg er een ongemakkelijk gevoel van. De hele discussie duidt op het faillissement van bestuurlijk Amerika en een bevolking die de weg kwijt is.

Kennelijk zien kiezers niet in dat politiek bedrijven een vak is en kennelijk kunnen politici niet duidelijk maken dat het dat wel is. Maar ook zal het wel te maken hebben met het feit dat serieuze inhoudelijke debatten plaats maken voor infotainment waarin geen onderscheid tussen feiten en meningen wordt gemaakt. Dus krijgen goedgebekte TV-persoonlijkheden de kans hun land te redden. Dat leverde inmiddels een Trump op die zichzelf beschrijft als een ‘VERY stable genius’ met een grotere atoomknop dan zijn Noord-Koreaanse collega. Een deel van Amerika is nu kennelijk op zoek naar de anti-Trump, geschikt of ongeschikt.

Dat is ernstig, omdat president zijn een vak is dat niet via Twitter wordt bedreven. De president bepaalt waar het met Amerika naar toe gaat. Dat betekent beleid maken, compromissen sluiten, en weten hoe internationale politiek in elkaar steekt. Dat hier andere vaardigheden voor vereist zijn dan het presenteren van een talkshow of het verkopen van vastgoed lijkt mij duidelijk.

Charlatans

Het probleem van het faillissement van de bestuurlijke elite zien we ook in Europa. Hier heeft dit geleid tot de opkomst van radicale partijen en charlatans die met hele en halve onwaarheden het onmogelijke beloven. Daardoor kregen de Britten hun Brexit.

Het feit dat de politieke speelruimte uiterst beperkt is geworden verklaart waarom politici en burgers uit elkaar drijven. De oorzaak is de globalisering. Door de opkomst van landen als China, vrijhandel en technologische ontwikkeling zijn landen zo met elkaar verknoopt geraakt dat werknemers niet alleen concurreren met hun collega’s in eigen land, maar vooral met die in lage lonenlanden.

Dit verklaart bijvoorbeeld waarom de reële lonen in de westerse wereld sinds 2000 feitelijk niet meer zijn gestegen en waarom banen verdwijnen. Die verknooptheid maakt het voor landen ook onmogelijk ongestraft de rest van de wereld de rug toe te keren. En die verknooptheid maakt het onmogelijk, zelfs voor Amerika, in de buitenlandse politiek je wil door te zetten. Trump is daar door zijn conflict met Noord-Korea achter gekomen en de Britten beginnen dit nu ook te begrijpen.

Haalbaarheid

Door de globalisering gaat politiek steeds minder over maakbaarheid en steeds meer over haalbaarheid. PvdA-leider Samsom had dat in 2012 door toen hij weigerde verkiezingsbeloften te doen. Maar de gemiddelde kiezer heeft er geen boodschap aan, want die gelooft nog, in de woorden van de Brexiteers, in take back control. Dat dit een illusie is, erkent nu ook Dominic Cummings, de baas van de campagne Vote Leave en daarmee de drijvende kracht achter de Brexit. Die Brexit wordt volgens hem een regelrechte ramp.

Met Oprah herhaalt de geschiedenis zich. Net als de Brexiteers willen ook de Oprah-adepten een hoopgevend verhaal, maar ook zij bekommeren zich niet om de haalbaarheid ervan.

De column van Rob de Wijk is wekelijks te lezen in Trouw