Geen visie. De afgelopen weken hoorde ik die verzuchting vrijwel elke dag. Het regeerakkoord zou een verzameling van beleidsvoornemens zijn met weinig onderlinge samenhang. Zelfs hardcore optimisten hoor ik nu twijfels uiten of politici complexe problemen nog wel aankunnen. Ik noem er een paar.
Waar gaat Nederland in een snel veranderende wereld zijn geld mee verdienen? Wie zijn onze handelspartners? De markt moet zijn werk doen, heet het in Den Haag. Maar de markt is imperfect. Duitsland gaat het economisch relatief beter omdat de regering voor intensivering van de handel met China heeft gekozen. Nederland wil niet sturen en kan dus onvoldoende kansen benutten die landen als China bieden. Contacten zijn er op regeringsniveau de afgelopen jaren nauwelijks geweest. Terwijl voor een staatskapitalistisch land handelsrelaties allereerst overheidsrelaties zijn. Overheden openen de deuren voor het bedrijfsleven. Maar willen we zo’n faciliterende overheid wel?
Rond 2025 wordt Nederland importeur van gas. Het kabinet wil dat compenseren door de doorvoer, opslag, handel en kennisontwikkeling te stimuleren. De gasrotonde is een mooi plan. Maar tevens gaat de grootste energierevolutie, schaliegas, aan Nederland voorbij. Landen die onconventionele gasvoorraden wel durven te exploreren, hebben Nederland als gasland niet meer nodig. Over plannen gesproken. In de jaren tachtig was Nederland voorloper op het gebied van duurzame energie. Prachtige doelstellingen zijn toen geformuleerd; te weinig is gerealiseerd. Nederland is op het gebied van duurzaamheid inmiddels een hekkesluiter geworden. Er is nauwelijks debat over de relatie tussen duurzame economische ontwikkeling, grondstoffen en klimaatverandering, terwijl die bepalend is voor onze welvaart en veiligheid.
Hoe willen we onze welvaart dan houden? Het is bekend dat een derde van het private onderzoek en ontwikkeling door buitenlandse bedrijven in Nederland plaatsvindt. Inmiddels lijkt mogelijk de helft van die bedrijven uit Nederland te willen vertrekken. De farmaceutische industrie trekt zich reeds terug. Het aandeel van de maakindustrie in onze nationale economie is te klein. Wat is de visie op Nederland als vestigingsplaats? Behalve fiscale maatregelen, zie ik die niet. Je vestigen in Nederland is lastig. Welke rol spelen investeringen in cultuur daarbij? Kennelijk geen, want cultuur is uit. En dat terwijl cultuur voor expats mede bepalend is voor Nederland als vestigingsplaats. Hoe gaat Nederland dat veranderen?
En dan die grote veranderingen die om ons heen plaatsvinden. Het economische, dus politieke zwaartepunt verschuift naar het Verre Oosten. Dat heeft grote gevolgen voor de fundamenten van het Nederlands buitenlandbeleid. De traditionele trans-Atlantische band verzwakt. Wat is het alternatief? In theorie meer Europa, maar Europa wordt niet als lust, maar als last gezien. Of gaat Nederland in die woelige wereld alleen zijn belangen beschermen?
Een schrale troost is dat visieloosheid zich niet tot Nederland beperkt. Door de economische crisis, gebrek aan leiderschap en diepgaande kennis over de fundamentele vraagstukken, en door vormen van decadentie en maatschappelijke rot lijkt het in alle Europese landen vooralsnog lastig om het roer om te gooien.
Experts
Related Content
