Wat is de plek waar alle landen ter wereld samenkomen om over oorlog en vrede te praten? Waar grootmachten en kleine staten dezelfde stem hebben? Dat is de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (AVVN) in New York. Een belangrijk onderdeel van de AVVN is de Eerste Commissie, waar internationale veiligheid en ontwapening centraal staan. Nederland bracht er recent een nieuw onderwerp op tafel: kunstmatige intelligentie (AI) in het militaire domein.
AI als nieuw veiligheidsdomein
Kunstmatige intelligentie is niet langer een technologische belofte, maar een geopolitieke realiteit. De strijd om data, rekenkracht en talent is uitgegroeid tot een nieuwe vorm van machtspolitiek. Landen als de Verenigde Staten en China zetten AI in om hun economische invloed, militaire voorsprong en mondiale positie te versterken. De strijd om wie toegang heeft tot de meest geavanceerde technologie is daarmee het middelpunt van een geopolitieke machtsstrijd.
Voor Nederland heeft deze nieuwe realiteit directe implicaties. AI raakt aan onze nationale veiligheid, onze bondgenootschappen en onze strategische belangen. Nederland werkt daarom aan beleid dat gericht is op het benutten van de kansen die AI biedt, maar ook aan het beperken van de risico’s. Dat gebeurt zowel nationaal als internationaal, waaronder bij de Verenigde Naties waar wordt gewerkt aan internationale afspraken over het verantwoord gebruik van AI.
De wereld spreekt tijdens de Eerste Commissie
Van 6 oktober tot 7 november vergadert de Eerste Commissie voor Ontwapening en Internationale Veiligheid, waar alle 193 lidstaten onderhandelen over zo’n 60 resoluties. Elk land neemt gelijkwaardig deel: van kleine staten tot grootmachten kan iedereen zijn stem laten horen. Dat maakt de commissie tot een uniek forum. De uitkomsten van de vergadering zijn niet juridisch bindend, maar kunnen grote morele en politieke betekenis hebben. Ze geven richting aan internationale debatten en vormen vaak de basis voor verdere onderhandelingen.
Nederland treedt binnen deze commissie samen met Zuid-Korea op als penvoerder van de resolutie Artificial intelligence in the military domain and its implications for international peace and security, die in 2024 voor het eerst werd ingediend.
Motie groeit uit tot mondiale dialoog
AI speelt een steeds grotere rol in het militaire domein: denk aan drones die zelfstandig opereren, systemen die missies helpen plannen of simulaties die het onderhoud van militair materieel voorspellen. Zulke toepassingen laten zien hoe snel AI zich ontwikkelt, maar ze brengen ook nieuwe risico’s met zich mee.
In 2019 nam de Tweede Kamer de motie Koopmans c.s. aan. Deze motie riep de regering op om het thema AI in het militaire domein internationaal te agenderen. In 2023 gaven Nederland en Zuid-Korea daar invulling aan door gezamenlijk het initiatief te nemen voor een breed internationaal debat over het verantwoord gebruik van AI in het militaire domein. Dat kreeg vorm in de eerste internationale conferentie inzake Responsible AI in the Military Domain (REAIM) in Den Haag, gevolgd door een tweede editie in Seoul een jaar later. In 2026 is het de beurt aan Spanje om de derde editie te organiseren.
Deze bijeenkomsten brachten belanghebbenden uit verschillende hoeken samen – van private partijen en overheden tot maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen. Voor velen was het de eerste gelegenheid om gezamenlijk te spreken over de kansen en risico’s van AI in het militaire domein.
Van REAIM naar resolutie
Als onderdeel van dit proces lanceerde Nederland de Global Commission on Responsible AI in the Military Domain (GC REAIM). Deze onafhankelijke commissie bestaat uit zo’n twintig internationale leden afkomstig uit alle regio’s van de wereld wordt en ondersteund door een brede groep experts. Gedurende anderhalf jaar werkte de commissie aan een eindrapport met concrete aanbevelingen voor regeringen om dit thema in hun beleid te verankeren.
Parallel aan de werkzaamheden van de Global Commission, werkten Nederland en Zuid-Korea aan een resolutie over AI in het militaire domein die zij vorig jaar indienden in de Eerste Commissie. Waar de discussies traditioneel draaien om kernwapens en conventionele ontwapening, zette Nederland een nieuw en snel opkomend thema op de internationale agenda, en kreeg veel steun. Het aannemen van de resolutie was daarmee een belangrijke stap in de erkenning dat militaire AI vraag om duidelijke afspraken over veiligheid, transparantie en verantwoordelijkheid.
Het voeden van het gesprek over militaire AI gebeurt niet alleen via de resolutie, maar ook door overleg met gelijkgestemde landen en het bouwen van draagvlak tijdens bijeenkomsten in de marge van de Eerste Commissie en in andere internationale fora. In september sprak Premier Dick Schoof tijdens de High Level Week van de AVVN in een open debat over de invloed van AI op vrede en veiligheid. Hij lanceerde daar het rapport van de Global Commission on REAIM en benadrukte niet alleen de risico’s, maar ook de kansen van van AI:
“Omdat AI daadwerkelijk kan helpen bij het aanpakken van mondiale veiligheidsuitdagingen, zoals conflictpreventie, vredesmissies, vroegtijdige waarschuwingssystemen en de bescherming van burgers in militaire situaties”
Dit jaar dient Nederland samen met Zuid Korea een geactualiseerde resolutie in, met opnieuw de ambitie zoveel mogelijk landen aan de uitgangspunten te verbinden. Of dat lukt, moet nog blijken. Zeker is wél dat AI een vaste plaats krijgt in toekomstige conflicten en dat dialoog nu nodig is, voordat de technologie ons inhaalt.
Bron: Rijksoverheid
Experts
Related Content
