Het Westen moet zichzelf opnieuw uitvinden. Welvaart en democratie staan onder druk, terwijl de groei achterblijft.
De opkomst van landen als China en Brazilië, de klimaatverandering, grondstoffenschaarste én de financiële crisis zijn nauw met elkaar verweven. Samen bedreigen ze de welvaart van de westerse wereld. Het westen moet zichzelf opnieuw uitvinden. Maar wie om zich heen kijkt, ziet geen vernieuwing. De decadentie lijkt te hebben toegeslagen.
Decadentie staat voor verval. Het staat ook voor teleurstelling over het wegvallen van zekerheden. In het Westen heerst onzekerheid over de toekomst en weerzin tegen de gevestigde orde –die niet in staat blijkt te zijn die zekerheden te bieden.
Dat leiders in de westerse wereld verschillend reageren op de financiële crisis, toont aan dat zij geen panklare oplossingen hebben. Terwijl president Obama waarschuwt dat het te vroeg is voor draconische bezuinigen, kiezen Europese leiders daar juist voor. Dit soort controverses bevestigt in de ogen van de burger het falen van de gevestigde orde.
Wat er met de westerse wereld aan de hand is, is voer voor toekomstige historici. Na het einde van de Koude Oorlog was er optimisme over de toekomst. Maar dat optimisme ebde snel weg. In de jaren negentig raakten Westerse landen betrokken bij uitzichtloze conflicten, van de Balkan tot Afghanistan. Ze werden geconfronteerd met massa-immigratie of bleken, zoals in Oost-Europa, onmachtig de omslag van communisme naar kapitalisme te maken.
In dit decennium kwamen daar klimaatverandering, de opkomst van nieuwe economieën en dreigende grondstoffenschaarste bij. Het zijn uitdagingen die een vorm van leiderschap eisen dat in democratieën alleen in oorlogstijd wordt aanvaard. Deze onmacht om existentiële problemen aan te pakken heeft ertoe geleid dat uitdagingen niet worden benoemd en mensen zijn gaan leven tussen hoop , vrees en woede.
De financiële crisis deed de rest. Overal in Europa en Amerika is het rechts populisme in opkomst. In Amerika wordt de Tea Party Movement een serieuze uitdaging voor Obama. Oplossingen biedt deze beweging niet. Wel een nihilistische visie op het politieke systeem. En ze valt de elite frontaal aan.
Ryan Hecker, oprichter van de beweging, vroeg via ContractFromAmerica.com om ideeën waarmee de politiek onder druk kon worden gezet. De populairste werden gevat in een tienpuntenplan. De inhoud laat zich raden: belastingverlaging, minder overheid, meer vrijheid voor de burger. Typisch Amerikaans, maar biedt dit soort meningen een grondslag voor gezond beleid?
Want de burger redeneert niet vanuit landsbelang, maar vanuit eigenbelang. Bovendien zet dit soort populisme de bijl aan de wortels van democratieën. Simpele, aantrekkelijk klinkende, niet onderbouwde, ineffectieve voorstellen ondermijnen de legitimiteit van de politiek en helpen zo de democratie om zeep.
Hoe de westerse wereld onder druk staat blijkt uit cijfers. In 2000 waren de EU en de VS goed voor respectievelijk 25 en 23 procent van de wereldeconomie, China voor 7 procent. In 2030 liggen de percentages voor China waarschijnlijk op 19, voor de VS op 16, en voor de EU op 15. Sinds 2007 zorgen Brazilië, Rusland, India en China voor bijna de helft van alle economische groei in de wereld.
Gelijktijdig moeten er oplossingen komen voor klimaatverandering en de naderende grondstoffencrisis. Maar de kans op oplossingen wordt steeds kleiner. Door de crisis moet de Amerikaanse regering voor elke drie uitgegeven dollars er één lenen. Daardoor loopt de schuldencrisis zó uit de hand dat denkers als Niall Ferguson vrezen dat de VS als supermacht ten onder zal gaan. Europa wordt dan meegesleept.
Toch ontbreekt urgentie tot handelen. Door niets doen ontstaat een nieuwe tweedeling, ook omdat de niet-westerse wereld optimistisch en dynamisch is. Grondstoffenrijke landen en megaconsumenten van grondstoffen, allen met staatskapitalistische systemen en autocratische regeringsvormen, staan steeds meer tegenover grondstoffenarme, falende Westerse democratieën.
Het decadente Westen is verliezer omdat opkomende machten doen wat het westen ook deed: eerst aan zichzelf denken. Het Westen moet zichzelf uit het moeras trekken. Dit begint met erkenning van die realiteit en met leiders die meer gewicht aan analyses dan aan meningen geven en daarvoor alle beschikbare denkvermogen mobiliseren.
Trouw
