Van oudsher is de westerse ideologie heel erg oververtegenwoordigd in de internationale rechtsorde. Maar er is een duidelijke verschuiving zichtbaar, zegt Gerben Bakker, strategisch analist bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) in BNR De Strateeg. Het is goed voor de legitimiteit, zegt hij. ‘Het is goed als zoveel mogelijk landen zich er als een totale gemeenschap van waarden aan committeren.’
Sterker: het biedt kansen voor het internationaal recht, in wat wordt geduid als een multipolaire wereld, zegt diplomaat, politicoloog en jurist Benjamin Duerr. Zaken die tegenwoordig voor het Internationaal Gerechtshof worden aangespannen laten zien dat de ogenschijnlijke tegenstelling tussen idealisme en realisme misschien wel achterhaald is. ‘Voor veel landen is het internationaal recht een middel om de macht en invloed te vergroten. Het gaat bij het strafhof niet meer alleen om Afrikaanse landen, zoals in het verleden.’
Duerr wijst op de zaak die Zuid-Afrika bij het Internationaal Strafhof heeft aangespannen tegen Israël vanwege de oorlog in Gaza en onderzoek bij het strafhof naar gebeurtenissen in Afghanistan en Gaza. ‘Het is een internationale rechtbank aan het worden.’ Daarbij is het belangrijk om te beseffen dat het Strafhof, anders dan het Gerechtshof, pas sinds 2002 bestaat. ‘Het hele vakgebied van het internationaal strafrecht —vervolging van zware internationale misdrijven — is eigenlijk nieuw. Dertig jaar is in de geschiedenis van het internationaal recht een heel korte tijd.’
Internationale instituties moeten volgens Duerr zeker niet ondersneeuwen in de roep om een sterkere Europese defensie. Hij vergelijkt de huidige tijd met de periode vlak voor de Eerste Wereldoorlog, toen toenemende internationale spanningen en bewapening niet hand in hand ging met internationale samenwerking. ‘Dat heeft uiteindelijk tot een explosie geleid, juist door die beperkte internationale afstemming en wapencontrole.’
In de huidige multipolaire wereld wint het realisme aan terrein als ideële grond voor de internationale rechtsorde, zegt HCSS analist Gerben Bakker. Dat betekent dat staten voortdurend met elkaar wedijveren om hun belangen, waarbij het belangrijk is om hun soevereiniteit goed te beschermen. Aan de andere kant staat het idealisme, dat veel meer uitgaat van universele mensenrechten. ‘Ook dat verhaal heeft ook een heel duidelijke grondslag in onze verlichtingstijd.’
Deze idealistische benadering is gebaseerd op het scheppen van een internationale rechtsorde waarin we mensenrechten ‘op een universele manier erkennen en beschermen’, zegt Bakker. Dat gaat om veel grotere idealen als morele vooruitgang en het bouwen van een waardengemeenschap. ‘Onder meer door invloed van China en de opkomst van autoritaire grootmachten laat het Europese denken steeds meer ruimte voor een andere dan alleen maar een idealistische benadering in de internationale rechtsorde.’
Bron: BNR Nieuwsradio, podcast De Strateeg, 2 juni 2024
Over deze podcast
De Strateeg is een podcast van BNR in samenwerking met het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen.
Host: Paul van Liempt
Redactie: Michaël Roele
Experts
Related Content
