Nederland werkt hard aan een eigen grondstoffenstrategie, om in de toekomst minder afhankelijk te zijn van landen als China en de VS. De overheid moet vooral een faciliterende rol spelen, de echte expertise en kennis zit bij het bedrijfsleven, zegt Hans Greve, directeur mining van Royal IHC Mining. ‘Die kunnen ook het best inschatten wat je nodig hebt, en waar en wanneer.’
Brussel kondigde eerder dit jaar de European Critical Raw Materials Act aan, om beter te kunnen concurreren met China en de VS. Landen als België en Frankrijk hebben nu een gunstiger financieel instrumentarium, zegt Greve. ‘Zo concurreren we met een aantal EU-landen, waardoor je zelfs binnen Europa geen level playing field hebt. Het eerste wat je moet doen is dat oplossen binnen Europa.’
De overheid moet aangeven welke behoefte er bestaat met betrekking tot de energietransitie. Daaruit volgt volgens Greve een klimaatdoelstelling, die bedrijven en de overheid samen moeten invullen. ‘Maar het bedrijfsleven heeft de kennis om dat invulling te geven.’
Bij het vaststellen van bestemmingsplannen, het verlenen van vergunningen en toezicht hebben het Rijk, provincies of gemeenten wel degelijk een cruciale rol, zegt Michel Rademaker, medeoprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. ‘En het kan ook belangrijk zijn dat de overheid financiële insentives beschikbaar stelt. ‘Maar uiteindelijk kan het wat mij betreft niet zo zijn dat de overheid een raffinaderij gaat draaien, dát is echt aan het bedrijfsleven.’
Goed in recycling
De EU moet vooral organiseren dat elk land doet waar het het best in is, zegt Greve. Nederland is al erg goed op het gebied van recycling, waarmee het een sterk technologiewapen in handen heeft. Nu is het zaak om de ‘strategische waardeketen te diversifiëren’: niet meer afhankelijk zijn van één land, maar echt spreiden over meerdere locaties. ‘Als we dat voor elkaar krijgen, zijn we flexibeler en hebben we een hele grote stap gemaakt.’
China heeft onlangs al besloten enkele metalen niet meer te exporteren, waardoor de toevoer voor een belangrijk deel wordt afgesloten. Op korte termijn is dat volgens Greve te ondervangen met de bestaande voorraden, maar op de langere termijn moet de EU veel flexibeler worden. ‘We hebben wel een aantal andere bronnen, maar uiteindelijk moet je toch die leveringszekerheid gaan verzorgen. We kunnen daar nu even niet zo veel aan doen.’
Niet voor niets is in de European Critical Raw Materials Act opgenomen dat je bij een grondstof niet voor meer dan 65 procent afhankelijk moet zijn van één land. ‘Dat betekent dat je die ander 35 procent bij andere landen vandaan moet komen. Dat betekent in de praktijk voor grote ondernemingen dat je niet bij één partij uit één land gaat sourcen, maar zorgt dat je dat spreidt. Daarnaast moet je aan voorraadvorming doen.’
Voorraadvorming is cruciaal
En dáár rijst de cruciale vraag: gaan bedrijven daar ieder voor zich mee aan de slag, of komt er een shared pool, waarin bedrijven organiseren dat het ene bedrijf een tekort aan een bepaald materiaal bij het andere bedrijf tijdelijk kan aanvullen? ‘Stock piling is misschien wel interessant’, zegt Greve. ‘Daarom is het goed om te kijken naar de Geological Surface (USGS), die aangeeft dat voorraadvorming heel veel wordt toegepast op materialen, specifiek voor defensietoepassingen.’
Terwijl een land als Japan juist specifiek kijken naar economische voorraadvorming. Het laat zien hoe belangrijk het voor Europa is om een heldere analyses te maken van de behoeftes voor economisch functioneren en voor defensie-functioneren. ‘In Oekraïne zie je hoeveel er nodig is. Daarvan kun je niet zeggen: we wachten wel tot het weer een keer leverbaar is.’
De bittere noodzaak van samenwerking inzien en over je eigen schaduw heen stappen, dat is volgens Greve een belangrijke stap. Voor bedrijven blijkt dat vaak eenvoudiger dan voor overheden, zegt hij. ‘Het bedrijfsleven is meer gewend om partners te zoeken en samen te werken, als we de noodzaak en kansen zien. Vaak ontstaan allianties door schaarste of andere economische redenen. De overheid moet meer oog hebben voor de nationale versus de Europese belangen.’
‘Doelen te ambitieus’
Het doel van Europa om in 2030 10 procent van de kritische grondstoffen uit eigen bodem te halen is veel te ambitieus, zei Jeff Amrish Ritoe, strategisch adviseur Energy & Raw Materials van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, eerder al. ‘Gemiddeld kost het zeven tot tien jaar voordat je een mijnbouwproject hebt ontwikkeld tot het punt dat je kunt produceren.’
De European Critical Raw Materials Act laat zien dat het besef er wel degelijk is dat Europa moet samenwerken, zei Ritoe in The Daily Move van BNR. En sommige maatregelen, zoals het verkorten van vergunningenprocedures, lijken ook heel zinnig. ‘Maar het zijn wel allemaal normen die vanuit Brussel worden opgelegd aan de lidstaten. En het is maar de vraag of de nationale rechters en het rechterlijk systeem daaraan willen meewerken.’
Bron: BNR Nieuwsradio, 15 oktober 2023
Over deze podcast
De Strateeg is een podcast van BNR in samenwerking met het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen.
Host: Paul van Liempt
Redactie: Michaël Roele
Related Content
