Ruim 800 parlementariërs en deskundigen uit ruim 130 landen confereerden deze week in Moskou over de toestand in de wereld. De naam Donald Trump viel geen enkele keer en Amerika werd alleen door Cubanen, Syriërs en Venezolanen aan de schandpaal genageld. Maar voor de rest werd Amerika, net zoals Europa, doodgezwegen. Vertegenwoordigers van de mainstream partijen uit Europa en Amerika waren er niet.
Dit is de werkelijke prijs van dat spotgoedkope jurkje
Met het handjevol vertegenwoordigers van links- en rechts-radicale, Rusland gezinde Europese partijen hadden zij iets anders dan Trump aan hun hoofd. Ze leken het westen te hebben afgeschreven en waren druk doende om een nieuwe werkelijkheid te scheppen. “We spreken elkaars taal”, zei een deelnemer uit Afrika, dat zich in de warme belangstelling van de Russen mocht verheugen.
De zwakte van Amerika
Al die politici realiseerden zich heel goed dat er een historische kans is te ontsnappen uit een door het Westen gedomineerde wereld. Want de opkomst van China heeft de zwakte van Amerika en zijn bondgenoten blootgelegd, zodat zij zich niet langer hoeven te laten koeioneren.
Het eind juni herkregen stemrecht in de Raad van Europa door Rusland werd dan ook als een overwinning gevierd. Dat stemrecht werd Rusland ontnomen naar aanleiding van de annexatie van de Krim in 2014. Maar van de vicevoorzitter van de Duma Tolstoj tot minister van buitenlandse zaken Lavrov werd dat ontnemen van het stemrecht gezien als de zoveelste vernedering door het westen. Moskou zou op illegale wijze monddood zijn gemaakt en werd daardoor deelname ontzegd aan het ‘democratische proces’ van dialoog tussen de Europese politici.
In Amerika zelf is inmiddels een debat losgebarsten over de ontluikende wereldorde. ‘Op zoek naar een nieuwe strategie’ heet het in het laatste nummer van Foreign Affairs. Donald Trump wordt in de commentaren gezien als de laatste president die denkt dat hij de rest van de wereld naar eigen inzichten kan modelleren. Daarom is het een illusie dat Amerika, gesteund door Europa, andere landen nog langer liberale waarden, van democratie en vrijheid tot vrijhandel en rechtsorde, kan opleggen.
Die conclusie hadden de parlementariërs in Moskou zelf ook al getrokken. Hun alternatief is een orde met autocratische en nationalistische trekken, waarin geen plaats is voor westerse humanitaire interventies en waarin leiders vrij zijn om naar eigen inzichten te heersen, ook al leidt dat tot het inperken van vrijheden of erger. In Foreign Affairs werd gepleit voor een minder ambitieus buitenlands Amerikaans beleid waarbij harde belangen centraal staan.
Uit de Navo
Harvard-professor Stephen Walt was het meest duidelijk: smeed bondgenootschappen tegen de grootste dreiging en vraag die bondgenoten minder afhankelijk van Amerika te worden. Hij wil dat Europese bondgenoten Amerika gaan steunen in het opwerpen van een dam tegen China. Zo niet, dan moet Amerika zich uit de Navo terugtrekken. Voor Walt is dat geen probleem, want Rusland is te zwak om Europa echt te bedreigen.
De kans is groot dat Walts aanbeveling werkelijkheid zal worden. Dit vereist een drastische heroriëntatie van de lidstaten van de EU en de Navo, inclusief de normalisering van de betrekkingen met Rusland. Dat laatste lijkt mij overigens ook een voorwaarde om tot een oplossing voor het MH-17 dossier te komen.
Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw.
Experts
Related Content
