Naast zeventien miljoen voetbalcoaches en corona-experts is Nederland inmiddels ook gezegend met zeventien miljoen geopolitieke deskundigen. Dat leid ik althans af aan het gemak waarmee de huidige gascrisis wordt afgedaan als een doelbewuste poging van de Russische president Poetin om Europa onder druk te zetten.
Ongetwijfeld is er sprake van enige onwil om meer gas aan Europa te leveren. Daaraan ligt geen geopolitiek, maar een intern Europees dispuut ten grondslag over Nord Stream 2, de pijpleiding waarmee gas van Rusland naar Duitsland moet worden getransporteerd. Die leiding is net klaar, maar de ingebruikneming wacht op formele certificering door de Duitse autoriteiten.
Gazprom is een betrouwbare leverancier gebleken
De leider van de Duitse Groenen, Annalena Baerbock, de mogelijke coalitiepartner in een door de SPD geleide regering wil nu van Nord Stream 2 af om niet door Rusland gechanteerd te kunnen worden. Milieu-activisten willen de pijpleiding niet omdat er een eind moet komen aan de aanvoer van fossiele brandstoffen.
Al die argumenten gaan op dit moment mank. Gazprom is een betrouwbare leverancier gebleken die de kraan slechts dichtdraaide bij zakelijke disputen. Dat gebeurde in 2009 toen er een betalingsprobleem was met Oekraïne. Tot nu toe levert het bedrijf stipt volgens de basiscontracten. Maar extra leveringen worden door technische problemen en de grotere binnenlandse vraag nauwelijks gedaan. Baerbocks klacht dat Rusland een ‘pokerspel’ speelt met de energieprijzen is ongegrond. Alsof Europa recht heeft op Russisch gas. Voor de uitbater van de pijpleiding, Gazprom, telt alleen dat Nord Stream 2 nu klaar is. Het in gebruik nemen is een zaak van Duitsland. Als ik het in Rusland voor het zeggen had, zou ook ik weinig bereidheid hebben extra gas te leveren. Zet eerst die kraan maar eens open. Dit heeft dus weinig met geopolitiek te maken en afgeven op Rusland vertroebelt de verhoudingen alleen maar.
Een deel van het probleem is dat de economie tijdens de coronapandemie kromp en de gasimporten daardoor daalden. Die daling ging door toen de economie weer groeide. Energietekort is nu een mondiaal probleem. Zie China, dat nu zelfs vloeibaar gas uit Amerika wil halen. Als gevolg van onderhoud kwam minder gas uit Noorwegen. LNG-fabrieken voor de fabricage van vloeibaar gas werden onderbenut.
De gevolgen van ‘Groningen’ gebagatelliseerd
Ernstiger is dat Europa boter op het hoofd heeft. De gasopslagen zijn hier niet goed gevuld.
Overheden hebben zich rijk gerekend met de opbrengsten van zonne- en windenergie en hebben er geen rekening mee gehouden dat in de overgang naar duurzame energie het relatief schone gas de ideale transitiebrandstof is, waardoor de vraag nu explodeert. In Nederland komt daarbij dat het Groningse veld wordt afgeknepen. Dat is begrijpelijk, maar de gevolgen zijn te lang gebagatelliseerd.
Ook milieuactivisten hebben er weinig oog voor dat een energietransitie niet op een achternamiddag geregeld is. Die duurt zeker tot 2050, maar een duidelijk pad ontbreekt. De gascrisis confronteert Nederland met de realiteit: de komende decennia moet in de winning van fossiele brandstoffen worden geïnvesteerd, kleine velden mogen niet sluiten, gasopslagen moeten openblijven, voorraden moeten op peil worden gebracht en aanvullende gascontracten zijn onontkoombaar. En ja, dat extra gas zal ook door Nord Stream 2 gaan vloeien.
Rob de Wijk, 22 oktober 2021, Trouw
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
