Het nieuwe kabinet moet volgens het hoofdlijnenakkoord 30 procent op ontwikkelingssamenwerking bezuinigen. Daarmee wordt afstand gedaan van de belofte om met 0,7 procent van het nationaal inkomen arme landen te helpen. Het debat over ontwikkelingssamenwerking loopt al jaren. Het zou niet effectief zijn en er zou te veel geld over de balk zijn gegooid.
Nieuw is, dat steeds minder landen zitten te wachten op steun uit het Westen, dat in tegenstelling tot Rusland en China ‘koloniale’ eisen aan rechtsstaat en goed bestuur stelt.
De anti-westerse stemming bleek al in de Algemene Vergadering van de VN. Zo onthield bijna een derde van de Afrikaanse landen zich in maart 2022 van stemming bij een veroordeling van Rusland. Eén land stemde tegen en acht namen niet eens de moeite hun stem uit te brengen. Bijna de helft van de Afrikaanse landen bleek de Russische inval niet te veroordelen.
Landen in sub-Sahara Afrika keren westerse landen de rug toe
De afgelopen twee jaar is de situatie verslechterd. Vrijwel alle landen in sub-Sahara Afrika, inclusief de door staatsgrepen geplaagde landen als Mali, Niger, Burkina Faso, Soedan en Guinee, keren westerse landen steeds meer de rug toe. Mali had tabak van de Fransen en Niger van de Fransen en de Amerikanen, die overigens ook in Tsjaad op de wip zitten.
Overal, inclusief in de meer zuidelijk gelegen landen zoals de Centraal Afrikaanse Republiek en de Democratische Republiek Congo, neemt de Chinese invloed toe. Toch is de toenemende Russische invloed het meest opmerkelijk.
De Wagner Groep, bekend van zijn ultra wrede, in een exploderend vliegtuig om het leven gekomen leider Prigozjin, is inmiddels als Afrika Korps op het continent actief. Het doel is de bescherming van het regime in ruil voor toegang tot kritieke mineralen en andere grondstoffen. Deze grip op grondstoffenvoorraden is slecht nieuws voor de Europeanen die erom zitten te springen.
Deze week trachtte Lavrov, de Russische minister van buitenlandse zaken, de banden met Democratische Republiek Congo en Guinee aan te halen. De onderminister van defensie, generaal Jevkoerov, reisde naar Benghazi. Hij zegde militaire steun toe en wil Tobruk als marinebasis gaan gebruiken.
Afrika is inmiddels de speeltuin van de grootmachten
Tot voor kort was de EU de belangrijkste donor. Geld was er genoeg. Maar door de Oekraïne-oorlog is de aandacht voor Afrika verslapt. In 2020 kwam er een European Security Initiative voor Afrika, maar dat geld werd vanaf 2022 vooral voor Oekraïne gebruikt. Bovendien maakte zorg om de Afrikaanse bevolking plaats voor de vrees voor immigranten.
Afrika is inmiddels de speeltuin van de grootmachten, waarbij China en Rusland aan de winnende hand zijn. Hun aanpak gaat terug op de geruchtmakende afspraak die Xi en Poetin vlak voor de Olympische Spelen van 2022 maakten om de wereldorde in hun voordeel te verbouwen en de westerse invloed terug te dringen.
Maar Europa lijkt apathisch en heeft de handen vol aan Oekraïne. De gevolgen kunnen catastrofaal zijn, zeker in combinatie met klimaatverandering en bevolkingsgroei in sub-Sahara Afrika: verminderde toegang tot grondstoffen, meer instabiliteit door jihadisme, vluchtelingen en een migratieprobleem dat steeds moeilijker oplosbaar wordt.
En zo ontstaat naast Oekraïne en Rusland ook in het zuiden een gordel van instabiliteit die onze veiligheid en welvaart direct bedreigt.
Rob de Wijk, Trouw, 6 juni 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
