Het is geen toeval welke Europese landen de Chinese president Xi Jinping deze week aandeed: ze zijn alle drie kritisch ten opzichte van de Verenigde Staten. Frankrijk zet in op Europese strategische autonomie op het gebied van defensie en economie. Servië en Hongarije zijn anti-Biden en hebben zich aangesloten bij de nieuwe Zijderoutes, het Belt and Road Initiatief (BRI) van China. Daarmee probeert Xi de handel te verbeteren en politieke invloed te kopen.
In totaal heeft China rond de 15 miljard dollar in Hongarije en Servië geïnvesteerd. Onder meer in een hogesnelheidslijn tussen Belgrado en Boedapest. In Hongarije bouwt BYD de eerste Chinese fabriek voor elektrische auto’s.
Met Servië deelt China de grief dat de Verenigde Staten in 1999 tijdens de Kosovo-oorlog de Chinese ambassade in Belgrado bombardeerde, per ongeluk. Deze gebeurtenis, ook al heeft Washington zijn excuses aangeboden, is een onuitwisbaar litteken. ‘Onze banden zijn in bloed gedrenkt’, schreef Xi in een opiniestuk voor de Servische krant Politika.
Biden wegzetten als boosdoener
De tactiek van Xi lijkt duidelijk: Europa van Amerika losweken en president Joe Biden laten stuklopen op Oekraïne en Gaza. Daartoe moet hij worden weggezet als de boosdoener. Professor Shen Yi van de Fudan-universiteit stelt in de Global Times, een spreekbuis van de communistische partij, dat Amerika problemen veroorzaakt om die daarna op eigen voorwaarden op te lossen. Een vreemde opmerking, omdat Biden niet verantwoordelijk is voor de Russische agressie tegen Oekraïne en de oorlog die Hamas tegen Israël begon.
Tegelijkertijd wil China de EU verzwakken door die te verdelen. Precies dat deed Xi tijdens zijn Europese reis. China’s belang is om Servië buiten de EU te houden en de positie van de Hongaarse ontregelaar Orban te versterken. Dit is ook in het voordeel van bondgenoot Poetin. Hoe zwakker de EU, hoe meer speelruimte Xi en Poetin hebben. Net als radicaalrechtse partijen ziet Xi de EU het liefst als handelsblok. De EU als geopolitieke en militaire speler staat een Chinese wereldorde van autocratie en staatskapitalisme in de weg.
Behalve het vestigen van een ‘eerlijke, multipolaire wereld’ is het onduidelijk wat China als nieuwe wereldspeler beoogt. Van een opkomende supermacht mag je een constructieve rol verwachten in de VN-veiligheidsraad. Of een initiatief voor vredesonderhandelingen om zo de Europeanen aan zijn kant te krijgen. Niets van dat alles.
Chinese praktijken
Vanuit het propagandakamp is te horen dat Europa en Amerika bij Xi bedelen om vrede in Europa en het Midden-Oosten te brengen, omdat ze dat zelf niet kunnen. Tegelijkertijd zien we in Europa meer Chinese hacks, spionage en propaganda. Die zijn gericht op het beschermen van Chinese belangen, het onder de duim houden van de diaspora en het verzamelen van gevoelige technologische informatie. Daarvoor worden Europese instituties geïnfiltreerd.
Onlangs werden drie Duitsers gearresteerd voor het overdragen van technologische informatie aan China. Een medewerker van een extreemrechtse Europarlementariër wordt verdacht van spionage. In België begon een strafzaak tegen een radicaal-rechtse politicus die gevoelige informatie zou hebben doorgespeeld.
Opvallend is dat extreemrechts vaak in verband met Chinese praktijken wordt gebracht. Kennelijk is de aantrekkingskracht van autocratie en staatskapitalisme groot.
Rob de Wijk, Trouw, 10 mei 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
