Dat de aardgaspijpleiding Nord Stream 2 de gemoederen blijft bezighouden is volgens Rob de Wijk wel zeker.
De afgelopen maanden kreeg de discussie over Nord Stream 2, de pijpleiding waarmee gas van Rusland naar Duitsland moet worden gepompt, nieuwe wendingen. Ter herinnering: President Trump legde westerse bedrijven sancties op die zich met de aanleg ervan bezighielden. Hij vond het belachelijk dat Duitsland zich door gasimporten meer afhankelijk van Rusland maakt en daarmee de Russische staatskas spekt, terwijl Amerika Duitsland tegen Rusland moet helpen verdedigen.
Onder president Biden waait er een andere wind. Hij deelt de kritiek van zijn voorganger, maar plaatst de ruzie over Nord Stream 2 in een breder geopolitiek plaatje. Hij heeft de steun van Duitsland hard nodig in zijn strijd met China. Precies om middelen en aandacht voor die strijd vrij te spelen besloot hij zijn troepen, ongeacht de consequenties uit Afghanistan, terug te trekken. Ondanks oppositie van Democratische en Republikeinse leiders kwam er in juli een deal tussen Biden en Bondskanselier Merkel. Sancties tegen Russische bedrijven blijven van kracht, maar tegelijkertijd worden ze niet geeffectueerd. Toch werden medio augustus wederom sancties afgekondigd tegen een Russisch schip en twee bedrijven die betrokken zijn bij de aanleg van de pijpleiding. De Amerikaanse staatssecretaris Victoria Nuland vindt Nord Stream 2 nog steeds een slecht idee, maar stelt dat de deal het nu wel mogelijk maakt om Rusland met sancties te treffen als dat land de pijpleiding als geopolitiek drukmiddel gebruikt.
“Nord Stream 2 frustreert de plannen om van Polen de LNG-hub van Europa te maken”
Inmiddels is duidelijk dat Oekraïne wordt gecompenseerd als het contract met Rusland in 2024 verloopt. Dan loopt het land immers miljarden euro’s mis aan transitievergoedingen als het gas door de Oostzee gaat stromen. Bovendien krijgt Oekraïne 1 miljard dollar aan steun voor de ontwikkeling van groene technologie. Dat moet Oekraïne minder afhankelijk van Rusland maken, dus minder chantabel. De deal met Biden voorziet ook in een clausule dat Duitsland zich hard maakt voor het verlengen van dat contract voor nog eens tien jaar na 2024. Gebeurt dat niet, dan zou het maar zo kunnen dat de pijpleiding uit bedrijf wordt genomen.
Maar de Oekraïense president Zelensky, die medio augustus met Merkel sprak, was niet overtuigd. Ondanks druk van het Witte Huis om zijn toon te matigen, blijft hij zich net als Poolse politici openlijk tegen het project verzetten. De Poolse minister van Buitenlandse Zaken Rau ziet de pijpleiding ook als een Russisch chantagemiddel. Bovendien frustreert Nord Stream 2 de plannen om van Polen de LNG-hub van Europa te maken. Amerikaans vloeibaar gas zou via Polen over Europa moeten worden gedistribueerd. Dat zou tevens goed zijn voor de band tussen beide landen en het tegengaan van Russische invloed. Precies om die laatste reden staan ook de Baltische Staten niet te springen om Nord Stream 2.
“Naar mate het Westen in de ogen van Rusland zwakker wordt, zal Poetin zich assertiever gaan gedragen”
Maar Merkel zit klem. Zonder Russisch gas loopt de energievoorziening gevaar. Daardoor wordt ook de opvolger van Merkel klemgezet. Wel heeft een van de beoogde opvolgers, Armin Lanchet (CDU), gezegd dat het gebruik van de leiding zal worden gestopt als de Russen Oekraïne onder druk gaan zetten. De Groenen zijn overigens tegen Nord Stream 2 en de SPD zit meer op de lijn van de CDU. Om de gemoederen te bedaren, heeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken Amos Hochstein inmiddels opgedragen de risico’s te verminderen zodat Rusland de pijpleiding als geopolitiek wapen gaat gebruiken.
Dat neemt niet weg dat de zorgen over Rusland toenemen. President Poetin denkt dat het Westen, Amerika voorop, steeds zwakker wordt. De recente terugtrekking uit Afghanistan is voor hem een nieuw bewijs. Naar mate het Westen in de ogen van Rusland zwakker wordt, zal Poetin zich assertiever gaan gedragen. Hij vindt dat er een historische band tussen Rusland en Oekraïne is, die door het Westen is verbroken, schreef hij onlangs op zijn website. Dus zal hij Oekraïne niet snel loslaten. Zo bezien is de angst niet helemaal onterecht dat Rusland ook gas als drukmiddel gaat gebruiken, ook al is daar tot nu toe geen historisch precedent voor. Dat Nord Stream 2 de gemoederen blijft bezighouden is wel zeker.
Rob de Wijk is oprichter van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en professor Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden. In zijn column voor EnergiePodium gaat hij in op de energievoorziening in het licht van de internationale verhoudingen.
Experts
Related Content
