Om me heen hoor ik steeds meer verhalen van glastuinders die vanwege de hoge energieprijzen overwegen naar het buitenland te gaan. Vooral landen in Noord-Afrika lijken in trek. De trend is al jaren zichtbaar: boeren overwegen in het buitenland opnieuw te beginnen. Sommigen gingen naar Oekraïne en zitten nu met de ellende van een oorlog. Anderen gingen naar Canada, Duitsland of Denemarken. De oorzaak? Het fosfaatbeleid dat in 2015 van kracht werd en het grillige stikstofbeleid van onze overheid.
Wat nodig is, is een nationaal perspectief. “Wat wil Nederland” schreef Johan Remkes in zijn rapport Wat wel kan. Maar ook hij heeft geen antwoord. Wel noemt hij een aantal uitgangspunten. Zo moet Nederland voldoende produceren om zelfstandig de eigen bevolking te kunnen voeren. Dat klinkt mooi, maar dat is alleen mogelijk als we overstappen op een beperkt dieet en teruggaan naar de tijd van de aardappeleters en toen er van voedselimporten nauwelijks sprake was. Ik zelf, zal koffie erg gaan missen.
Het is goed dat Remkes zegt dat Nederland een exportland moet blijven. Want ik hoor te veel stedelingen die het maar onzin vinden dat we zoveel exporteren. In de balans tussen wat we zelf nodig hebben en wat we willen exporteren zit de crux. Hier staan stad en platteland tegenover elkaar. Veel stedelingen hebben een romantisch beeld van het boerenbedrijf. Ik denk dat Remkes daaraan appelleert als hij zegt dat “Nederland geen toename van ‘fabriekslandbouw’ wil”.
Ook ik houd van koeien in de wei. Maar een nationale visie op landbouw eist ook oog voor kwantiteit. Nederland heeft gezien zijn ligging en klimaat een medeverantwoordelijkheid voor het voeden van de wereld. Dat betekent dat wij onze landbouw moeten koesteren en zoveel mogelijk moeten inzetten op innovatie. Gaan we hier losjes mee om dan verplaatst de productie zich naar delen van de wereld die, in de woorden van Remkes, “minder hoge standaarden van kwaliteit en dierenwelzijn halen”. En meer uitstoten voeg ik eraan toe.
Bovendien komt door het verplaatsen van productie naar buiten Europa steeds minder terecht van het ambitieuze streven naar strategische autonomie. Dat streven staat al onder druk door vergroeningsstrategieën die tot tien tot twintig procent minder landbouwopbrengsten leiden.
Nu potentaten als Poetin er niet voor terugdeinzen om energie, grondstoffen voor kunstmest en voedsel als politiek pressiemiddel te gebruiken, blijkt die strategische autonomie belangrijer dan ooit. Kortom, een nationale visie is geen visie op landbouw in Nederland, maar allereerst een visie op het mondiale voedselsysteem en de rol die Nederland daarin moet spelen.
Rob de Wijk, Nieuwe Oogst, Oktober 2022
