De strijd tussen Hamas en Israël lijkt een rituele oorlog. Om de zoveel jaar barst de strijd los en bombardeert het oppermachtige Israël Gaza, vanwaaruit doe-het-zelfraketten worden afgevuurd die weinig schade aanrichten.
Elke keer neemt de sympathie toe voor de Palestijnen, die worden bestookt in hun ommuurde enclaves waaruit ontsnappen onmogelijk is. Elke keer wordt Israël van oorlogsmisdaden beschuldigd omdat er zoveel burgers worden geraakt. Elke keer zijn de argumenten hetzelfde: Israël strijdt tegen terroristen; de Palestijnen tegen de Israëlische bezetter die hun vele decennia geleden van hun land heeft verdreven. En elke keer roept Amerika de Israëlische regering tot de orde waarna de strijd weer luwt. Elke keer – tot slot – zetten de partijen na het staakt-het-vuren hun oude politiek voort. Israël breidt zijn nederzettingen uit, Hamas fabriceert nieuwe raketten. Niemand die het gesprek op gang brengt om tot een duurzaam akkoord te komen. Van zoveel onwil word ik moedeloos.
Mondiale vete
Lang heb ik geaarzeld om überhaupt iets over dit conflict te schrijven. Het is zo door en door gepolitiseerd en de posities zijn zo geradicaliseerd dat objectieve duiding onmogelijk is geworden. Dit is naar mijn weten het enige conflict in de wereld waarin je partij moet kiezen en je daarmee onderdeel wordt van een mondiale vete. Als duider kun je niets met dit conflict. Elke partij beroept zich op historische en religieuze rechten, waardoor elke oplossing kansloos is.
Door president Trump is die oplossing nog verder weg komen te liggen. Hij verbeterde de relatie tussen Israël en veel Arabische en Noord-Afrikaanse landen, waardoor de kans op escalatie naar een grotere oorlog is afgenomen. Dat is mooi. Maar hierdoor verloor de rest de wereld wel zijn interesse in het conflict en kreegt premier Netanyahu meer manoeuvreerruimte.
Bovendien gooide Trump olie op het vuur door de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem te verhuizen en Netanyahu toe te staan zijn nederzettingenpolitiek voort te zetten. Inmiddels vrezen de Palestijnen dat zij helemaal uit Jeruzalem worden verdreven. Dit alles zal de situatie alleen maar doen verslechteren. Dan is er een kleine vonk nodig om het conflict weer te laten exploderen.
Opkomend nationalisme
De laatste vonk was de inval op 13 april, de eerste dag van de ramadan, door de Israëlische politie in de Al-Aqsa-moskee in Jeruzalem. De Israëlische autoriteiten hadden geen zin in de gebeden die uit de luidsprekers schalden. De autoriteiten verkeken zich op de situatie, vooral omdat ze kennelijk de opkomst van nationalistische sentimenten onder jonge Palestijnen gemist hadden. Dit opkomende nationalisme zal de strijd alleen maar verbetener maken en is een belangrijke voedingsbodem voor een opstand van de Palestijnen die in Israël zelf leven.
Wat nu? De presidenten Gorbatsjov en Reagan besloten in de jaren tachtig een einde aan de Koude Oorlog te maken en waren bereid zelfs de kernwapens af te schaffen. Ze waren tot het inzicht gekomen dat de strijd tussen Oost en West eigenlijk maar onzin was. Als dat inzicht in het Israëlisch-Palestijnse conflict ontstaat, gloort er hoop. Maar dat zal niet met de huidige leiders lukken. Want die hebben het conflict nodig om hun eigen positie veilig te stellen.
Lang heb ik geaarzeld om überhaupt iets over dit conflict te schrijven | Trouw
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
