Wij laten ons niet onder druk zetten door Amerika, riepen politici naar aanleiding van het bericht dat president Trump wil beletten dat de Nederlandse regering een exportvergunning aan ASML geeft. De reflexen van de koopman en dominee waren nog springlevend. Nederland is een soeverein land en gaat toch over zijn eigen handelspolitiek? En bij het verstrekken van een exportvergunning moet toch ook de mensenrechtensituatie in China een rol spelen?
Het klonk machteloos, schrijft Rob de Wijk in zijn column voor Trouw. Want de kwestie ASML maakt duidelijk wat Nederland is: een klein land dat technologisch in de hoogste divisie meespeelt, maar zijn eigen lot nauwelijks kan bepalen.
Even terug naar het probleem: ASML is een bijna-monopolist op het gebied van uiterst geavanceerde machines die cruciaal zijn voor de halfgeleiderindustrie. Zonder de machines van ASML is het vrijwel onmogelijk geavanceerde microprocessors te maken die een sleutelrol spelen in de nieuwe industriële revolutie van online apparaten, kunstmatige intelligentie en 5G. Trump ziet dat de kampioen van die nieuwe industriële revolutie de wereld beheerst. Dat deden de Britten in de negentiende eeuw ook na de uitvinding van de stoommachine en de verbrandingsmotor, en de Amerikanen in de vorig eeuw met de ICT-revolutie, waardoor we nu in een gedigitaliseerde wereld leven.
Als China de race van de 21ste eeuw wint, wordt Amerika van de troon gestoten. Vandaar dat Trump een handelsoorlog is begonnen, die zich uiteindelijk vooral richt op techgiganten als Huawei en ZTE. Deze bedrijven zijn cruciaal voor het aanleggen van de economische ruggegraat die de nieuwe industriële revolutie mogelijk maakt. China heeft miljarden in een halfgeleiderindustrie gestoken, maar heeft de ‘extreme ultraviolet light’ lithografiemachine van ASML nodig om op gelijk niveau te komen met de zeer geavanceerde chipfabrikanten in de Verenigde Staten, Taiwan en Zuid-Korea.
Voor Nederland blijven louter slechte opties over
ASML zelf kan nauwelijks onder druk worden gezet. Het bedrijf is monopolist en iedereen die een rol in de technologierace wil spelen, heeft zijn apparaten nodig. Omdat de Amerikaanse wetgever het bedrijf niet kan stoppen, moet een truc worden bedacht. Die truc heet het Wassenaar Arrangement. Dat bepaalt dat een exportvergunning moet worden afgegeven voor technologieën die ook voor militaire doeleinden kunnen worden gebruikt. De technologie van ASML valt daaronder.
Argumenten dat China zich aan de afspraken zal houden, geen militaire toepassingen voor ogen heeft, de intellectuele eigendomsrechten van de technologie respecteert en de machine niet gaat kopiëren, doen er allemaal niet toe. Dit is een keiharde geopolitieke strijd tussen twee grootmachten die de nummer 1 van de wereld willen zijn en zien dat ASML daarvoor belangrijk is. Dus wordt Nederland vermalen in een strijd, waarin de regering alleen maar slechte keuzes kan maken.
Als Nederland een exportvergunning afgeeft, dreigen Amerikaanse sancties tegen andere sectoren, zoals de landbouw. En als we het niet doen, vertroebelt de verhouding met China. Oneerlijk? Wie heeft u ooit verteld dat geopolitiek eerlijk is, en dat ook de kleintjes over hun eigen lot gaan? Welkom in de nieuwe wereldorde, waarin de dominee en koopman werkloos kunnen worden.
De oplossing? Laat Brussel exportvergunningen afgeven. Want de Unie is een speler waarop Amerika én China hun tanden stukbijten.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
