In Europa zijn we er nauwelijks mee bezig, maar voor Poetin is de Navo een obsessie. De Russische president richt zijn pijlen vooral op de Verenigde Staten. Europeanen lopen volgens Rusland slaafs achter de Amerikanen aan. Als je iets van de Navo gedaan wilt krijgen moet je dus met de Amerikaanse president spreken en niet met Europese leiders. Precies dat gebeurde deze week.
Wat er in de videoconferentie tussen Poetin en zijn Amerikaanse ambtgenoot Biden is besproken, is geheim. Maar op basis van wat is uitgelekt lijkt het erop dat we sinds het einde van de Koude Oorlog niet wezenlijk zijn opgeschoten. Poetin kan nog steeds het verlies van Oekraïne niet verkroppen en blijft het land als deel van Rusland beschouwen. De rode lijnen zijn voor hem duidelijk: Oekraïne mag geen lid van de Navo worden en Amerika mag geen offensieve wapens in dat land stationeren. Poetin eist zelfs dat dit juridisch wordt vastgelegd.
Toen ik in juni deelnam aan een panel over Europese veiligheid, waar de hele Russische defensietop aanwezig was, speelde dit al. De adviseur van de Russische defensieminister Sjojgoe vroeg mij nadrukkelijk iets over Jalta 2.0 te zeggen. Dat was veelzeggend. In Jalta besloten Roosevelt, Churchill en Stalin in januari 1945 over de opdeling van Europa in invloedsferen. Dat moest volgens Sjojgoe’s adviseur opnieuw gebeuren.
Ik antwoordde de Russische wens te begrijpen, maar voorspelde dat het Westen hiermee nooit akkoord zou kunnen en willen gaan. Amerikanen en Europeanen zullen nooit voor andere landen bepalen waar ze wel en niet lid van kunnen worden. Dat heet zelfbeschikking.
Poetin speelt hoog spel
Door die bijeenkomst ben ik ervan overtuigd geraakt dat de Russische druk op Oekraïne, maar ook op Moldavië en Georgië vooral bedoeld is om Jalta 2.0 af te dwingen. Wat er van de videobespreking tussen de beide presidenten is uitgelekt, bevestigt dit.
Poetin speelt daarmee hoog spel. Hij zal net zo lang doorgaan met het uitdelen van speldenprikken en het opvoeren van militaire dreigementen tot hij zijn zin heeft gekregen. Daarom geloof ik er niets van dat hij zijn troepen nabij Oekraïne heeft samengetrokken als opmaat voor een invasie met als doel dat land in te pikken.
Als er een Russische interventie komt dan is dat een bedrijfsongeval. Dat kan het geval zijn als Poetin zich vernederd voelt en een punt wil maken. Dat Rusland vervolgens verstrikt zal raken in een moeras genaamd Oekraïne, weet hij ook wel. Samen met nieuwe westerse sancties en militaire steun van het Westen aan Oekraïne levert dat voor Rusland een existentieel probleem op.
Resteert de vraag of wij Poetins wens moeten honoreren om de veiligheid in Europa anders te organiseren. Ik denk dat we er zeker over moeten praten. De huidige afspraken over de Europese veiligheidsorde voldoen niet meer.
Dertig jaar geleden werd in Parijs afgesproken dat Europa geen ideologische scheidslijnen meer zou kennen en dat elk land zijn eigen koers zou mogen varen. Die afspraken zijn dood. Net zoals de afspraken over het voorkomen van risicovolle militaire activiteiten. Daardoor is de situatie nu gevaarlijker dan tijdens de Koude Oorlog.
Biden en Poetin weten dat. Daarom zou hun gesprek weleens de opmaat tot onderhandelingen over een nieuwe Europese veiligheidsorde kunnen zijn.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Bron: Trouw
Experts
Related Content
