Oorlogs- en crisistijd zijn gouden tijden voor nietszeggende, holle frasen. Afgelopen week hoorde ik in Bratislava EU-commissievoorzitter Von der Leyen en talloze premiers en ministers spreken over ‘winnen’ in Oekraïne. Maar al tijdens de speech vroegen experts zich af hoe president Zelenski 1300 km2 veroverd gebied met een uitgeputte krijgsmacht moet terugveroveren.
Even daarvoor hadden we hem horen zeggen dat er elke dag 100 militairen sneuvelen en 450 tot 500 gewond raken. Dat houdt geen land eindeloos vol. Bovendien stelde president Biden in The New York Times dat zijn wapenleveranties bedoeld waren om Zelenski een zo goed mogelijke uitgangspositie voor onderhandelingen te geven. Kennelijk heeft hij zich al verzoend met het vooruitzicht dat er een compromis moet worden bereikt. Zijn Franse collega overigens ook. Macron riep Oekraïne op om Poetin niet tot het bot te vernederen zodat een dialoog mogelijk blijft. Dat leidde tot een woedende reactie van de Oekraïense minister van buitenlandse zaken Koeleba. Want ‘winnen’ is het doel. Maar wat winnen dan precies inhoudt, weet niemand.
Kapitale inschattingsfout
Inmiddels worden degenen die zich afvragen wat ‘winnen’ is, beschuldigd van ‘appeasement’. Dat is ook zo’n term waarbij iedereen ja knikt, maar die feitelijk nietszeggend is. De geschiedenis biedt in ieder geval geen aanknopingspunt. Appeasement-politiek kwam Chamberlain duur te staan. Om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen stelde de toenmalige Britse premier dat Hitler het bij de annexatie van Sudetenland zou laten en daarom geen bedreiging meer voor de rest van Europa zou vormen. Het bleek een kapitale inschattingsfout.
Maar het idee dat na een Russische overwinning op Oekraïne de Baltische Staten de volgende doelwitten zijn, is ongegrond. Die worden beschermd door artikel-5 van de Navo en vallen onder de nucleaire paraplu van Amerika, VK en Frankrijk. Dat heet afschrikking en Poetin is zich daar zeer wel van bewust. Tegelijkertijd weet hij dat Oekraïne geen vitaal belang is voor de Navo. Het is geen Navo-lid en steun aan Zelenski is daarom een vrijwillige, morele keuze. Precies daarom kan Rusland zijn gang gaan.
Nederland als laploper van de Navo
Het Westen wil geen oorlog voeren. Dat is maar goed ook, want na dertig jaar bezuinigingen kunnen we dat niet eens. Nederland als de klaploper van de Navo kan al helemaal geen bijdrage van enige betekenis leveren. Zeker in dit land moeten we daarom voorzichtig zijn met termen als ‘winnen’ en ‘appeasement’.
Gelukkig is de Defensienota een grote stap voorwaarts. Maar ook nu hoor ik weer holle frasen. ‘We moeten doen waar we goed in zijn’, stellen meerdere politici. Het klinkt logisch, maar het is onzin. De afgelopen dertig jaar is de krijgsmacht omgevormd voor relatief lichte vredesbewarende- en stabilisatietaken. Neemt u van mij aan dat je daar niets aan hebt bij de verdediging van het Navo-gebied. Daarom is de ‘basis op orde’ ook zo’n holle frase. De basis voor wat? Die nieuwe dreiging eist immers een revolutionaire omvorming van de krijgsmacht. Dat betekent investeren in zware wapens, inclusief kruisraketten en zelfs in een tankbataljon, terwijl die tanks eerder werden afgeschaft.
Al die nietszeggende termen zijn bezweringsformules. Ze leiden af van het echte debat. Ze wekken verwachtingen die niet kunnen worden waargemaakt. En ze leiden tot besluiten die gedoemd zijn te falen.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Bron: Trouw
