Het zuiden van Europa vreest vluchtelingen en terroristen. Het oosten is bang voor de Russen. En het westen van Europa vreest niets en is vooral met zichzelf bezig. Dus is er in Nederland weinig belangstelling voor Zapad 21, de grootste Russische oefening ooit. Aan deze oefening waar donderdag een punt achter werd gezet, hebben volgens waarnemers mogelijk 200.000 militairen deelgenomen. Hoeveel het er precies zijn is onduidelijk. Dat komt omdat de Russen weinig zeggen en nauwelijks waarnemers toelaten. Dat was ooit anders.
Tijdens de Koude Oorlog spraken Oost en West vertrouwenwekkende maatregelen af, zoals de verplichting om oefeningen van meer dan 13.000 militairen bij de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) aan te melden en buitenlandse waarnemers toe te staan. Dit was bedoeld om mispercepties en ongelukken te voorkomen. De afspraken bestaan nog steeds en zijn als gevolg van de oplopende spanningen met Rusland harder nodig dan ooit. Maar feitelijk zijn ze dood. Rusland meldt niet aan omdat het zou gaan om een serie kleine oefeningen die elk onder de genoemde drempel blijven. Dit is klinkklare onzin.
Hoe Rusland naar de wereld kijkt
De zeventien landen die aan de oefening mee mogen doen, laten zien hoe Rusland naar de wereld kijkt. Er zijn landen die Moskou tot zijn invloedsfeer rekent, waaronder Kazachstan, Oezbekistan en Tadzjikistan. Er zijn landen die Moskou naar zich toe wil trekken, zoals Servië. En er zijn landen die bondgenoten kunnen zijn in de strijd tegen het Westen, zoals India, China en Pakistan. Die laatste twee zijn overigens waarnemers.
Het meest opmerkelijke van Zapad 21 is de focus op Belarus, Wit-Rusland, waar president Loekasjenko door frauduleuze verkiezingen aan de macht wist te blijven. Hij kwam op ramkoers met het Westen nadat een toestel van Ryanair tot landen werd gedwongen, waarna een dissident van boord werd gehaald. Amerika en de EU legden sancties op die vervolgens door Loekasjenko werden vergolden met een vluchtelingenstroom naar de Baltische landen en Polen. Geen wonder dat in dat oostelijke deel van Europa de oefening met angst en beven werd gevolgd. Temeer omdat president Poetin zijn onvoorwaardelijke steun voor Loekasjenko uitsprak.
Gespeelde scenario
Hoezeer beide leiders een democratische revolutie vrezen, blijkt uit het gespeelde scenario. Vanuit buurlanden (lees de Navo) wordt separatisme in Belarus aangewakkerd en worden terroristische aanslagen uitgevoerd als opmaat voor een invasie. Vervolgens moeten Rusland en Belarus het gebied heroveren.
Pikant is dat ook in de Russische enclave Kaliningrad wordt geoefend en dat beide landen samenwerken in het uiterste westen van Belarus. Dat duidt erop dat de smalle doorgang tussen Belarus en Polen moet worden afgegrendeld. Als deze Suwalki Gap daadwerkelijk wordt geblokkeerd dan zijn de Baltische landen over land onbereikbaar. Daarmee krijgt de oefening voor de Navo een bijzondere lading en laat deze zien hoe lastig deze lidstaten te verdedigen zijn.
Dat hierop een antwoord moet komen is duidelijk. Dat landen, zoals Nederland, door hun geografische ligging een bijzondere verantwoordelijkheid voor de verdediging van de Baltische landen hebben, is ook duidelijk. Het probleem is dat Nederlanders net als veel andere West-Europeanen denken dat ze in een zone van eeuwige vrede leven.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Bron: trouw.nl
Experts
Related Content
