Na ontvangst van die 190 euro tegemoetkoming in de energiekosten is de verleiding groot om de thermostaat niet lager te zetten. Maar als iedereen dat doet, zal er van besparing en vergroening weinig terechtkomen.
En dat terwijl het Internationale Energie Agentschap (IEA) juist nu een opmerkelijk positieve toon aanslaat in de World Energy Outlook 2022. De consumptie van fossiele brandstoffen lijkt namelijk te stagneren. De hoge energieprijzen dwingen tot besparing en Poetins optreden stimuleert de wens om minder afhankelijk van hem te worden. De EU speelt daarop in met het plan RePowerEU, maar ook China, India, Japan, Korea en de VS lukt het om minder afhankelijk van fossiele brandstoffen te zijn. Er is zelfs voorzichtig optimisme dat de temperatuurstijging nu tot 2,5 graden beperkt kan blijven. Genoeg om een catastrofe te voorkomen.
Het is echter de vraag of westerse landen, die tot de grootste vervuilers behoren, hun huidige energiepolitiek kunnen voortzetten. Politieke leiders voelen de hete adem van hun electoraat in de nek. Prijsplafonds en subsidies zoals die 190 euro zijn geen charitatieve maatregelen, maar een economische noodzaak en zijn vooral bedoeld om de maatschappelijke en politieke stabiliteit te waarborgen.
Verstoring van de markt kan in Poetins voordeel zijn
Maar deze aanpak kan via een omweg Poetin toch in de kaart spelen. Experts waarschuwen dat lagere prijzen meer consumptie van gas betekent, waardoor we uiteindelijk toch nog met gastekorten zullen kampen. Bovendien kan de leveringszekerheid van energie op de tocht komen te staan. Landen die bereid zijn meer te betalen kunnen de toevoer naar Europa bedreigen. Binnen de EU kunnen de gasstromen ontregeld worden. Met een prijsplafond voor alle soorten gas is de prijs geen regelmechanisme meer om gas naar landen met een hoge vraag of een gering aanbod te laten stromen. Deze verstoring van de markt kan verwoestend zijn en is in het voordeel van Poetin.
Duitsland en Nederland zijn niet voor niets tegen een breed prijsplafond. Bovendien vrezen ze dat er van besparingen zo niets meer terechtkomt. Tegelijkertijd steunen ze tot ongenoegen van minder draagkrachtige landen hun eigen burgers flink.
Het risico zit dus vooral in de onvoorziene effecten. Die effecten hebben we eerder gezien. Het Europese plan RePowerEU is bedoeld om voor het eind van dit jaar twee derde minder Russisch gas af te nemen. Maar door afhankelijk te blijven van de resterende een derde maakte de EU zich chantabel. Het was te voorzien dat Poetin de kraan helemaal dicht zou draaien en een energiecrisis zou veroorzaken. Intussen verdeelt hij de Unie verder door gas via Turkije aan te bieden. En hij kan een dieselcrisis veroorzaken nu de oliekraan dichtgaat. Want 34 procent van de Nederlandse raffinaderijen verwerkt Russische olie die niet gemakkelijk vervangen kan worden.
Tot nu toe blijven de gelederen in het Westen redelijk gesloten, maar of dat zo blijft hangt af van politiek leiderschap. Dat laatst begint met uit te leggen waarom wij met een energiecrisis en oplopende inflatie kampen. Prijsplafonds en subsidies leiden af van het feit dat wij economisch in oorlog zijn met Poetin, die gas en voedsel inzet als wapen. Die boodschap moet keer op keer worden verteld. Zo niet, dan valt bij tegenvallers en onvoorziene effecten uiteindelijk het maatschappelijke draagvlak weg en wint Poetin en verliest het klimaat.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Bron: Trouw, 3 nov 2022
Experts
Related Content
