Sinds de oorlog in Oekraïne schuift Peter Wijninga (65) uit Prinsenbeek met enige regelmaat aan in nieuwsprogramma’s om de laatste ontwikkelingen te analyseren. De defensiespecialist houdt daarbij doorgaans zijn mening voor zich, hij wil enkel duiden. Niet dat hij geen mening heeft, integendeel.
De vader van vijf kinderen hoopt behalve dat de oorlog goed afloopt, ook dat de onrust in Nederland afneemt. Dan moet er in de regering wel wat veranderen. ,,Het beheersen van een conflict begint met leidinggeven. De leider moet dirigeren, inspireren en communiceren. Het is wat Eisenhouwer zei: ‘Leiderschap is het vermogen om in de harten van jouw mensen te kijken’. Ik denk dat die kwaliteit bij de huidige politiek ontbreekt. Ze weten te weinig wat er leeft in het land.”
Peter Wijninga kijkt ditmaal verder dan het conflict dat de wereldvrede bedreigt. Over talkshows, de staat van ons land en de zalige zoetheid van het toetje.
We zijn allemaal benieuwd naar hoe de oorlog eindigt en we zijn er ook wat angstig voor. Wat is uw inschatting?
,,Hoe het eindigt, kan ik niet inschatten. Ik denk dat de oorlog over de winter heen wordt getild. Poetin heeft gedacht dat de tussentijdse verkiezingen in Amerika een overwinning van de Republikeinen zou opleveren, waardoor Oekraïne in 2023 mogelijk minder steun vanuit de VS zou kunnen verwachten. Maar sinds de uitslagen steeds meer in het voordeel van de Democraten uitpakken, blijkt ook dat weer een misrekening.”
,,Tijdens de koude maanden probeert hij de Oekraïners murw te maken en de wilskracht te breken door op uitgebreide schaal nutsvoorzieningen, zoals water en elektra, aan te vallen. Er zijn vanuit de historie vooral voorbeelden waar dat niet is gelukt. Denk aan de Tweede Wereldoorlog en Vietnam. Het is maar de vraag of het nu wel lukt om te winnen van een wilskrachtig volk.”
,,Zijn macht is inmiddels verzwakt. De haviken om hem heen oefenen druk op hem uit om harder op te treden en dringen aan op het gebruik van kernwapens. Sommigen daarvan, zoals Jevgeni Prigozjin van de Wagner-huurlingen, breiden hun invloed in Rusland steeds meer uit. Dat is risicovol.”
Dus we zien u nog wel even voorbijkomen in de talkshows, bij Nieuwsuur en bij Met het Oog op Morgen? Hoe komt u daar terecht?
,,Ik vertegenwoordig het Haagse Centrum voor Strategische Studies, het HCSS in de media, net als collega’s Rob de Wijk en Patrick Bolder. Zo heb ik de voor mij volledig onbekende omroepwereld een beetje leren kennen. Er zijn weinig omroepen waar ik dit jaar niet ben geweest.”
Waarom doet u dit zo graag?
,,Ik voel de behoefte om uit te leggen. Ook om een lans te breken voor Defensie, dat al dertig jaar last heeft van bezuinigingen. Defensie is weggewuifd als toys for the boys. Er was blijkbaar een verschrikkelijk oorlogsdrama in Oekraïne voor nodig om iedereen wakker te schudden. Dat is toch diep tragisch!”
,,Iedere keer dat ik op tv of radio uitleg geef, is er aandacht voor onze veiligheid. Vergeet niet dat de oorlog ook ons aangaat, onze belangen strekken zich veel verder uit dan de Nederlandse grens. Een derde van ons geld wordt in het buitenland verdiend, het overgrote merendeel daarvan door handel binnen Europa. Dan moeten we garant staan voor de veiligheid en bescherming van ons werelddeel. En, aangezien Tweede Kamerleden veel informatie uit de krant, van tv en sociale media halen, is het dus goed om mensen hierin wijzer te maken. Je moet mijn uitleg in dat licht zien.”
Hoe staat Nederland er naar uw idee voor?
Een stilte valt.
,,Dat ik zo lang stil ben, geeft aan dat ik me zorgen maak. Over het radicaliseren in de rechterflank. Met figuren die het niet goed voorhebben met de democratie. We lijden bovendien aan een identiteitskramp. Bijna alle conflicten draaien om angst voor het verlies van identiteit. Internationaal trouwens ook. Kijk naar Amerika, daar draait de tweespalt ook om identiteit. In Rusland ook. Poetins boevenbende ziet het vervloekte Westen als een bedreiging voor de Russische identiteit.”
,,In onzekere tijden klampen we ons vast aan de enige zekerheid die overblijft, onze identiteit. Maar daardoor komen we steeds meer tegenover elkaar te staan. Als we dat niet beter onder controle krijgen, dan gaan we daar nog meer last van krijgen. Men zegt wel eens dat Nederland een sociaaldemocratisch land is, maar dat is slechts een façade. Daarachter zijn we diep conservatief.”
Wat moet de overheid doen om ons land weer op het goede pad te krijgen?
,,Ga het land in en luister. Er wordt te veel gezonden en te weinig geluisterd. Als de ontvanger de boodschap niet begrijpt, dan moet de zender zich afvragen waar het fout gaat. Onze politieke leiders zijn te weinig kritisch naar zichzelf. Er is een grote afstand tussen de Randstedelijke lui die de macht hebben en de rest van het land. Die is door de bank genomen conservatiever. Daar moet je een luisterend oor voor hebben, want ook zij vormen de democratie. Zij zijn de stemmers. Jij en ik, hier in Breda.”
,,Vanuit Den Haag is er geen aansluiting bij wat elders in Nederland gebeurt. Dat zag je bij Zwarte Piet, bij de toeslagenaffaire, in Groningen en nu bij het stikstofprobleem. De omgekeerde vlaggen doen mij pijn. Ik heb geleerd die vlag hoog te houden. Maar de oorzaak van die omgekeerde vlaggen zit hem in de miscommunicatie en het onbegrip tussen beleidsmakers en mensen in het land.”
Deze ferme taal horen we bij de talkshows niet van u.
,,Ik word niet voor dat soort onderwerpen gevraagd en vind niet dat ik daar ongevraagd een mening over moet uiten. Ik heb alle vrijheid om te zeggen wat ik wil hoor, daar niet van. Maar ik zit er om defensie- en veiligheidszaken te duiden. Vaak word je aan tafel gevraagd om over andere onderwerpen mee te praten. Soms doe ik dat, als het me interesseert. Zoals bij Goedemorgen Nederland, over onderwerpen waarbij van tevoren aan mij wordt gevraagd of ik daar een mening over heb.”
Zijn er programma’s waar u liever niet aanschuift?
,,Er zijn grote verschillen tussen programma’s. Ik zit graag bij Nieuwsuur. Dan spreek je met de redactie en de presentator vooraf het gesprek door en kijken we samen naar de kaartjes, filmpjes en foto’s. In de uitzending heb je een gesprek van tien tot vijftien minuten, zo draag je echt bij aan de inhoud.”
,,Ik was één keer bij inmiddels niet meer bestaande talkshow. Dat was echt infotainment waarbij het publiek voor de uitzending door een stemmingmaker werd opgezweept met flauwe grappen. Iedereen is hyper en dan moet jij jouw verhaal over oorlog en ellende gaan vertellen. Twee chef-koks zaten aan tafel en ik werd gevraagd mee te praten over de zoete zaligheid van het toetje. Daar was ik snel klaar mee. Het komt ook voor dat een presentator niet met je in gesprek gaat, maar een vragenlijstje afwerkt.”
Met de rust en autoriteit die u uitstraalt, uw grote kennis, ervaring en communicatieve vaardigheden, zou u zomaar minister kunnen zijn. Net als Ernst Kuipers, een gezicht van de coronacrisis. Hij werd daarna minister van Volksgezondheid. Is dat iets voor u?
,,Nee, dat ambieer ik niet. Ik wil mijn vrouw blijven zien. We hebben drie nog relatief jonge kinderen tussen de 13 en 18 jaar. Na een leven lang onderweg te zijn, is het prima zo. Daarbij, ik ben geen goede debater.”
U komt anders prima uit uw woorden, als we u op de televisie zien.
,,Dat komt denk ik vooral door de voorbereiding. Ik ben een echte nieuwsjunk geworden. Ik lees alles wat los en vast zit over de oorlog. Van Oekraïense nieuwssites tot Russische blogs en analyses van instituten. Samen met mijn eigen kennis brouw ik daar een plaatje van. Ik merk dat er veel behoefte is aan een uitleg die iedereen snapt. Als docent bij Defensie Leergangen heb ik me aangeleerd in gewoon verstaanbaar Nederlands te praten.”
Dit interview door Frank Timmers werd op 20-11-2022 gepubliceerd in BN De Stem.
