De Europese Unie maakt zich los van Russische olie en gas en schakelt over op hernieuwbare energie. Om die energietransitie te doen slagen, hebben we toegang nodig tot allerlei essentiële grondstoffen voor de productie van zonnepanelen, windturbines en elektrische auto’s. Maar op die markt is China, net als Rusland een geopolitieke tegenstander, veruit de belangrijkste speler. Raken we van de regen in de drup? Wierd Duk besprak het met HCSS adviseur Jeff Amrish Ritoe in De Telegraaf.
Nu we afscheid nemen van fossiele brandstoffen staat de wereld een jacht op ’kritieke’ grondstoffen te wachten. Tot 2050 zal de vraag naar die ’nieuwe olie’ – grondstoffen als grafiet, lithium, kobalt, nikkel en zeldzame aardmetalen, die nodig zijn voor magneten in elektrische auto’s en windgeneratoren – met honderden procenten toenemen. Er is een probleem: de grondstoffen, die bijvoorbeeld worden gedolven in Australië, Afrika of Zuid-Amerika, worden verwerkt in China. Maken we ons opnieuw afhankelijk van een autoritair regime, net als eerder van Rusland? Van een geopolitieke tegenstrever bovendien, waarmee het Westen op voet van oorlog kan komen mocht het conflict rond Taiwan escaleren.
Vooralsnog is er weinig aan die afhankelijkheid van China te doen, constateren deskundigen. „Europa wil z’n transport en industrie elektrificeren om te voldoen van de klimaateisen van Parijs”, zegt Jeff Amrish Ritoe, strategisch adviseur energie en kritische mineralen bij het Haags Centrum voor Strategische Studies. „En op dit moment is China degene die de grondstoffen verwerkt die we daarvoor nodig hebben. Die capaciteit hebben wij in het Westen gewoonweg niet.”
“Op dit moment is China degene die de grondstoffen verwerkt die we daarvoor nodig hebben. Die capaciteit hebben wij in het Westen gewoonweg niet.”
Jaren geleden al – en veel eerder dan de Europese Unie – begon China de toegang tot die kritische grondstoffen veilig te stellen; door ze in eigen land te mijnen en door elders in de wereld op grote schaal licenties op te kopen.
Hier komt de Donbas, de fel bevochten regio in het oosten van Oekraïne, in beeld. De Oekraïense bodem is een goudmijn: onder de befaamde vruchtbare ’zwarte aarde’ liggen 21 van de dertig kritieke grondstoffen die volgens de Europese Unie van essentieel belang zijn om de green deal te doen slagen. Oekraïne beschikt over 117 van de 120 meest gebruikte mineralen ter wereld en in Oost-Oekraïne zou bijna 500 duizend ton lithium onder de grond zitten.
De Oekraïense bodemrijkdom is zowel voor het Westen als voor Rusland heel aantrekkelijk. Als Oekraïne weet te ontsnappen aan de Russische wurggreep en integreert in het Westen, levert dat Europa dus grote voordelen op. „Maar dan nog ben je vele jaren verder eer je commerciële productie hebt. En de oorlog maakt het niet makkelijker”, zegt Ritoe.
Om minder afhankelijk te worden van China en om misstanden, zoals kinderarbeid bij de delving, te vermijden zouden Europese landen moeten onderzoeken of zij niet zelf op mijnbouw moeten overschakelen.
Volgens Jeff Amrish Ritoe is mijnbouw in Europa een gepasseerd station. „Als een Europeaan kan kiezen tussen kinderen laten graven naar kobalt in Congo of een mijn op een kilometer van zijn huis, dan kiest hij zeker niet het laatste. Daar moeten we eerlijk in zijn. Er is ook geen politicus die aan mijnbouw in Europa zijn vingers durft te branden.”
“Als een Europeaan kan kiezen tussen kinderen laten graven naar kobalt in Congo of een mijn op een kilometer van zijn huis, dan kiest hij zeker niet het laatste. Daar moeten we eerlijk in zijn.”
Wat Europa moet doen, zegt Ritoe, is het Amerikaanse voorbeeld volgen. „Dankzij slimme wetgeving en financiële steun trekken de Amerikanen nu bedrijven aan die in de VS groene technologieën willen ontwikkelen en produceren. Wij zouden op soortgelijke manier een eigen processing – en verwerkingsindustrie moeten ontwikkelen. Je kunt er zo voor zorgen dat die grondstoffen niet alleen naar China gaan, maar ook naar jou toekomen.”
Los van die afhankelijkheid van China, gaat Europa de klimaatdoelen van Parijs überhaupt halen? Ritoe: „In het Green Deal Industrial Plan, dat EC-voorzitter Ursula von der Leyen presenteerde, zie ik die ambitie onvoldoende terug. Dat leest vooral als een aankondiging van nóg meer aankondigingen.”
Lees het hele artikel door Wierd Duk in de Telegraaf, 5 februari 2023
