Het is redelijk tam in aanloop naar het referendum over de ‘sleepwet’, beter gezegd de Wet op de inlichtingen en veiligheidsdiensten (Wiv). Mogelijk komt dat omdat de Tweede Kamer het referenduminstrument inmiddels heeft afgeschaft.
Ik ben niet a priori tegen referenda, maar dan moeten ze wel over behapbare onderwerpen gaan waarbij een simpel ‘ja’ of ‘nee’ volstaat. Dat zou het geval zijn geweest met een referendum over de Wet Hillen over het eigenwoningforfait dat 50Plus wilde organiseren.
De aanleiding voor het afschaffen van de referendumwet is het feit dat internationale verdragen zich niet voor referenda lenen. Maar ook zal de wijze waarop het debat over het Oekraïneverdrag werd gevoerd hebben meegespeeld. Initiatiefnemer Bart Nijman van GeenStijl omschreef zijn collega’s Baudet en Roos als ‘narcisten, egocentrische opportunisten, ijdele mannetjes’ die het referendum met list en bedrog voor hun eigen politieke ambities gebruikten. Roos ging er prat op het verdrag niet te hebben gelezen en Baudet beloofde ons oorlog met Rusland en beweerde dat het associatieverdrag een militair integratieverdrag zou zijn.
Niveau hoger
Met de Wiv ligt het niveau iets hoger en gaat het vooral over de vraag of de waarborgen voor privacy voldoende zijn. Die vraag hebben de opstellers van de wet zich ook gesteld. Daarom komt er een Toetsingscommissie inzet Bevoegdheden (Tib) die vooraf toestemming moet geven en is er een Commissie van toezicht op de inlichtingen en veiligheidsdiensten (CTIVD) voor de controle gedurende en na de inlichtingenoperatie. Ook komt er een onafhankelijk klachtenloket.
De Raad van State constateerde dat deze constructie voldeed aan het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens, maar zette vraagtekens bij de effectiviteit ervan. De CTIVD concludeerde deze week dat de nieuwe wet niet perfect is, maar wat het toezicht betreft werkbaar is.
De toezichtsdiscussie is belangrijk omdat de wet voorziet in de mogelijkheid om op zeer grote schaal persoonsgegevens te verzamelen. Dat mocht al in de ether, maar mag nu ook op de kabel waar als gevolg van recente technologische ontwikkelingen 90 procent van het dataverkeer doorheen gaat.
Probleem
Mijn probleem met het referendum is dat initiatiefnemers en steunverleners van het referendum veelal niet tegen de wet zijn, maar vinden dat die op punten moet worden veranderd. Als ik vervolgens vraag hoe bijvoorbeeld de privacy-waarborgen moeten verbeteren, volgen algemeenheden en opmerkingen over politici die ooit misbruik van de wet kunnen gaan maken. Of dat er gegevens van onschuldige burgers kunnen worden verzameld.
Het zijn valide argumenten als we in Nederland afglijden naar een autoritaire democratie of dictatuur. Maar als dat gebeurt heb ik niet de illusie dat welke wettelijke waarborg dan ook deze nieuwe leiders van misbruik zal afhouden.
Het probleem van dit referendum is dat er een redelijke consensus is over de noodzaak van een wet, maar dat er wijzigingen moeten komen om bijvoorbeeld de privacy-waarborgen te versterken. Maar als vooraf niet kan worden aangegeven wat er moet veranderen, dan volstaat een simpel ‘ja’ of ‘nee’ niet. Alleen als de initiatiefnemers klip en klaar duidelijk maken wat er moet veranderen, wil ik naar de stembus.
Lees de wekelijkse column van Rob de Wijk in Trouw
Experts
Related Content
