Op 31 oktober is met de First Aircraft Arrival van de F-35 op vliegbasis Leeuwarden een belangrijke stap gezet om de 5e generatie Air Power te verwezenlijken. Ook volgende 5e generatie-stappen komen er aan: de invoering van de MQ-9 Reaper, de invoering van de MRTT Tanker- Transport vliegtuigen, de verdere inrichting van het National Air and Space Operations Centre, de lancering van de BRIK II satelliet, ontwikkeling van Informatie Gestuurd Optreden, etc – lees ook ons rapport "Ruimte voor Vernieuwing: Capaciteitenontwikkeling van de 5e Generatie Luchtmacht” daarover.

Maar net als 40 jaar geleden met de introductie van de F-16 al gebeurde, het nadenken en in gang zetten van de opvolger hiervan, moet nu ook met de opvolger van de F-35 gaan gebeuren. Vroegtijdige deelname aan nieuwe projecten brengen namelijk niet alleen veel invloed op ontwerp en kwaliteiten van een nieuw systeem, het vergroot ook de participatiekansen voor ons bedrijfsleven. Dat heeft het JSF/F-35 project wel bewezen!

Voor de opvolger van de F-35, een 6e generatie (onbemand) jachtvliegtuig, zijn verschillende sporen te volgen en in eerste instantie zullen we (Nederland) bij alledrie aanwezig moeten zijn:

a) Een Amerikaanse opvolger. Deze biedt het voordeel van high-tech en grote aantallen, dus wellicht lagere stuksprijs en betaalbaarder updates.

b) Het Brits/Italiaanse Tempest project.

c) het Frans/Duits/Spaanse Future Combat Aircraft System (FCAS). 

Deze beide laatste bieden het voordeel dat het Europese projecten zijn die bijdragen aan een meer autonome strategische positie van de Europese NAVO-landen. Bovendien zullen deze projecten in mindere of meerdere mate deel uit gaan maken van de Europese Defensie Technische en Kennis infrastructuur en daarmee onder het Europees Defensie Fonds (EDF) gaan vallen. En juist daar kan Nederland meer in doen en uit halen.

Van de miljarden Euro’s die onder EDF worden uitgegeven aan defensie projecten zouden we toch in staat moeten zijn om het Nederlands bedrijfsleven mee te laten profiteren. Makkelijk zal dat echter niet zijn. Om aanspraak te maken op vergoedingen vanuit dit EDF moeten namelijk consortia worden gebouwd van bedrijven en kennisinstituten in en van tenminste drie landen. In Nederland zijn voldoende bedrijven en kennisinstellingen (waaronder TNO, NLR, MARIN, maar ook universiteiten) aanwezig om dergelijke consortia te bouwen. Dat vraagt echter wel om enthousiasme en regie om ideeën en partners samen te brengen.

Hier liggen genoeg uitdagingen voor het  Ministerie van Economische Zaken, met het Ministerie van Defensie en de NIDV om in gezamenlijkheid te zorgen dat ons bedrijfsleven en de kennisinstituten de kansen krijgen die er liggen, maar soms moeilijk toegankelijk zijn. Daarbij gaat het niet alleen om de opvolger van de F-35, ook op andere defensieterreinen staan er mooie programma’s op stapel waar militaire behoefte aan is en waar we economisch van mee kunnen profiteren. Alles staat of valt echter met een actieve (en agressieve) en leidende regierol die bijvoorbeeld bij het Commissariaat Militaire Productie van het ministerie van Economische Zaken zou moeten liggen.

Kortom, die regierol is een uitdaging die moet worden opgepakt om te zorgen dat de 6e generatie Air Power voor Nederland in bereik komt, en vooral dat miljarden Euro’s aan EU afdrachten terugkomen in onze economie!

(fotobron Defensie.nl)

De tweeling Puk en Keesje, geboren in 2017, zijn kinderen van de 21ste eeuw. Wat houdt dat in en hoe ziet hun leven straks eruit? Vader Art Rooijakkers gaat in zijn column voor Het Parool op onderzoek uit, en sprak onder andere met Rob de Wijk. Vandaag: tegen welk land gaan mijn dochters opkijken?

Tijdens mijn Brabantse tienerjaren liep ik jarenlang krantenwijken en deed ik karweitjes om genoeg geld bij elkaar te sparen voor een jaar high school. Want Amerika, dat was mijn popcorn-place of hope and dreams.

Maar, om nog een fijne Nederlandse zin te gebruiken, das war einmal. Amerika als lichtend voorbeeld? Die tijd lijkt voorbij. Ik was er onlangs en het land voelde ouderwets en verloren. Dubai, Sjanghai en Tokio hebben New York en LA ingehaald. Dus naar welk land gaan mijn dochters opkijken? Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden, weet het antwoord. Volgens hem komt de Chinese wereldorde eraan. Hij schreef er niet voor niets een boek over. Geholpen door de financiële crisis, het protectionisme van president Trump, de brexit en opkomend nationalisme in Europa wordt dit de eeuw van China. “Als we ervan uitgaan dat China doorgroeit – en die kans is groter dan dat het instort – zullen je dochters wanneer ze 25 zijn niet anders weten dan dat China nummer 1 is.”

Wanneer ik historicus en nationaal orakel Maarten van Rossem bel, blijkt dat hij daar niet echt naar uitkijkt. “Ik ben er zelf nooit geweest, maar mijn dochter heeft een aantal maanden in China gewerkt. Ze vond het maar onbeleefde lomperiken die voordringen en de hele dag winden en boeren laten.” Ook Rob de Wijk zegt zich niet te verheugen op de grotere invloed vanuit het land van president Xi Jinping, al is dat om een andere reden. “Elke geopolitieke wijziging ten nadele van het Westen is een achteruitgang voor ons, met inperking van vrij­heden en andere normen en waarden die gaan bepalen hoe de wereldorde eruitziet.”

Ook oud-hoogleraar Van Rossem denkt dat Amerika nog meer ‘aan luister zal verliezen’, terwijl China juist een grotere plek opeist op het wereldpolitieke toneel.

Maar of het land daarmee ook een grotere culturele invloed op de rest van de wereld zal hebben, is de vraag. “De Chinese cultuur is ons vreemd, met een taal en schrift dat amper te leren is voor de gemiddelde Europeaan.” Misschien moeten mijn dochters het dichter bij huis zoeken, suggereert de historicus, die zich tijdens een bezoek aan Berlijn verbaasde over ‘de opvallend grote hoeveelheid jonge mensen uit ons continent die door die stad sjokken’. “Zo blijkt: Europese cultuur bestaat, al zitten die kinderen vooral op een terras in plaats van in een museum. Maar toch, van alle mogelijke machten om tegen op te kijken, lijkt mij de EU de beste optie. Zonder zijn we aan de heidenen overgeleverd en hopeloos verloren tussen de grote spelers op de wereldmarkt.”

Terug naar De Wijk, die dit wil relativeren. “Geopolitiek valt redelijk te voorspellen, totdat er een gamechanger komt. Misschien valt er ergens in de komende twintig jaar wel een brok meteoriet op aarde, en dan is alles anders.”

Met andere woorden: garantie tot aan de voordeur. Voor de zekerheid toch maar eens opzoeken hoe je meteoriet zegt in het Chinees.

Het originele artikel vindt u hier.

HATTEM – Op dinsdag 19 november houdt Vrijzinnig Hattem een lezing met als gast de bekende hoogleraar Rob de Wijk. De titel van de lezing is ‘China, de nieuwe wereldorde’. De bijeenkomst wordt gehouden in MFC De Marke en begint om 20.00 uur.

Rob de Wijk is hoogleraar internationale betrekkingen aan de universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. Hij houdt zich bezig met geopolitiek en internationale veiligheid. Hij publiceerde talloze boeken en artikelen, is een veelgevraagd commentator voor radio en TV en is columnist voor Trouw. In 2019 schreef hij het boek “China, de nieuwe wereldorde”

De Chinese wereldorde komt eraan. In een drieënhalf uur durende toespraak tijdens het negentiende partijcongres in augustus 2017 stippelde president Xi de route uit. In 2035 moet China een welvarende staat zijn die wereldleider is op het gebied van technologie en innovatie. In de daaropvolgende vijftien jaar moet China worden uitgebouwd tot een wereldmacht. En als in 2049 de Volksrepubliek zijn honderdste verjaardag viert, moet Xi’s ‘Chinese Droom’ zijn uitgekomen: China moet dan de leider van de wereld zijn.

Die droom kan uitkomen als China de koploper van de nieuwe industriële revolutie van Internet of Things, nanotechnologie en Artificial Intelligence wordt. In een fascinerend betoog vol persoonlijke ervaringen betoogt Rob de Wijk dat dit gaat lukken en dat China dan de wereldorde kan gaan bepalen. In de negentiende eeuw deden de Britten dit en in de twintigste eeuw de Amerikanen.

Geholpen door de financiële crisis van 2008, president Trumps protectionisme, de Brexit en opkomend nationalisme in Europa wordt de eenentwintigste eeuw, de eeuw van China. Daardoor gaat de westerse wereldorde met zijn vrijemarkteconomie, internationale recht, internationale instituties, democratie, mensenrechten en burgerlijke vrijheden op de schop. Hoe dit tij te keren wordt het belangrijkste vraagstuk van onze tijd. De entreeprijs voor deze lezing bedraagt 7,50 euro.

Het originele artikel van De Dijkpoorter vindt u hier.

Saoedi-Arabië komt om in de olie, maar het wil daar minder afhankelijk van worden en ook andere sectoren ontwikkelen. Het geld daarvoor moet komen van de gedeeltelijke verkoop van Saudi Aramco. Hoe groot is de kans op succes om de economie een andere kant op te sturen? RTL Z vroeg onder andere Jan Frederik Braun, Strategic Energy Analyst bij HCSS, om commentaar. 

Saoedi-Arabië heeft 22 procent van de wereldwijde oliereserves, goed voor een waarde van circa 15 biljoen (15.000 miljard) euro. Olie bracht het land een enorme rijkdom.

Het bbp per capita ligt rond het hoogste in de wereld, maar Saoedi-Arabië is daarin wel heel afhankelijk van de olie, dat goed is voor 87 procent van de overheidsinkomsten, 42 procent van het bbp en 90 procent van de export.

Minder afhankelijk van olie

Kroonprins Mohammed bin Salman wil de economie dan ook minder afhankelijk maken van olie. De laatste tijd verbreedde oliestaatsbedrijf Saudi Aramco al de activiteiten. Zo kocht het 70 procent in de Saoedische chemiegigant Sabic. Verder bouwde het in Jubail de grootste geïntegreerde chemische fabriek ter wereld.

Geld nodig

Die ombouw van de economie kost wel geld en dat is nu een probleem voor Saoedi-Arabië. Zo is er al jaren een begrotingstekort en de staatsschuld steeg van 1,4 procent in 2014 tot bijna 20 procent eind vorig jaar.

Gelukkig heeft Saoedi-Arabië staatsoliemaatschappij Saudi Aramco, goed voor 10 procent van de wereldwijde olieproductie en verreweg de meest winstgevende onderneming ter wereld.

Bin Salman wil Saudi Aramco deels naar de beurs brengen, om zo olie-inkomsten naar voren te halen. Waarschijnlijk gaat het om 1 tot 2 procent van het bedrijf. Bin Salman mikt op een totale waarde van 2 biljoen dollar, maar analisten denken aan een lager bedrag, van zo'n 1,4 biljoen. De schattingen variëren echter nogal.

'Saoedi's voelen de druk'

Hoeveel de beursgang op gaat leveren, moet binnenkort blijken. Deze staat gepland voor volgende maand. Dat de beursgang al een paar keer is uitgesteld kan aangeven dat er niet genoeg belangstelling was, waarschuwt Jos Meester, onderzoeker bij het Conflict Research Unit van Clingendael.

Er komt mogelijk een overschot aan goedkope olie op de markt van niet-traditionele producenten, zoals Brazilië, Canada, Noorwegen en Guyana, stipt Jan Braun, van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, aan. Gecombineerd met klimaatverandering en de afnemende vraag naar olie lijkt het logisch dat Saoedi-Arabië andere sectoren wil gaan stimuleren, denkt hij.

Saoedi-Arabië voelt de druk van een snel veranderende internationale 'energieorde' en moet hierop anticiperen, zegt Braun.

'Voldoende budget'

Zal het de Saoedi's lukken om hun economie een andere kant op te dirigeren? Niet-democratische landen hebben bij het uitstippelen van nieuw politiek-economisch beleid geen 'last' van een meerstemmig, parlementair democratisch stelsel, zegt Braun. Het land moet heel veel stappen maken, maar het land is heel goed in goede mensen aantrekken, voegt Meester daar aan toe.

"Ze hebben voldoende budget, als ze dat goed besteden, dan hebben ze wel kansen." Hoewel hij ook een kanttekening plaatst: het aantrekken van buitenlandse experts kan botsen met sommige leden van de koninklijke familie, die wel wat te zeggen hebben, maar niet allemaal genoeg expertise hebben.

'Geld is niet genoeg'

Toch is het in het algemeen vrij lastig voor een groot land om een andere kant op te gaan, zegt Robert Inklaar, hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Dubai is het wel gelukt, maar dat is een veel kleiner land, zowel qua oppervlakte als qua aantal inwoners, zegt hij.

Hij waarschuwt ook dat veel geld vaak niet genoeg is voor een transitie. "Je moet de samenleving op een andere manier laten functioneren. Dat betekent ook dat het voor buitenlanders makkelijk moet zijn om zaken te doen. Op sommige vlakken moet je je dan schikken naar wat de norm elders is. Voor een zeer conservatief land als Saoedi-Arabië ligt het minder voor de hand dat dit lukt", aldus Inklaar.

Koninklijke familie

"Het is een land waar de koninklijke familie een belangrijk stempel drukt op van alles en nog wat en dat verhoudt zich meestal niet goed met veel dynamiek en een markteconomie", zegt hij.

Er moet ook ruimte zijn voor binnenlandse bedrijven om zich te ontwikkelen. Dat kan echter op gespannen voet staan met wanneer andere bedrijven goede contacten hebben met de vele prinsen die het land rijk is en als die contacten belangrijker zijn voor financieel succes dan succes op de markt, aldus Inklaar.

Dutch disease

Ook Clingendael-onderzoeker Meester waarschuwt voor het cliëntelisme-systeem in Saoedi-Arabië. Zo is er veel geld gestoken in de landbouw. Maar Saoedi-Arabië is geen geweldig land voor landbouw, zegt hij met gevoel voor understatement. Degenen in de regering die aan landbouw werken, zijn volgens hem vooral bezig met balanceerspelletjes tussen de verschillende stammen die van de landbouw afhankelijk zijn.

Inklaar waarschuwt dat het sommige landen weliswaar is gelukt om een goede niche voor zichzelf te vinden op de wereldmarkt, maar veruit de meeste juist niet. Nieuwe bedrijvigheid komt er maar moeilijk op gang, zegt hij.

Dat komt mede door de 'Dutch disease', voegt Sweder van Wijnbergen, hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam en eerder werkzaam bij de Wereldbank, daaraan toe. Door de hoge inkomsten uit olie-uitvoer wordt de munt sterker en dat maakt export van andere producten duurder.

Corruptie

Hij wijst ook op de corrumperende invloed van inkomsten uit grondstoffen, waar Saoedi-Arabië last van heeft. Dat geldt voor zo'n beetje alle landen met veel grondstoffen, zegt Van Wijnbergen. "Het is uitermate moeilijk die corruptie te onderdrukken."

Corruptie heeft een enorm negatieve invloed op de economie, het werkt immers als een belasting, aldus Van Wijnbergen. Hij verwacht ook weinig van speciale economische zones, waar minder regels zijn met het doel het makkelijker te maken voor investeerders. "Dat is geen vrijwaring tegen zaken die niet in de wet staan. Er staat nergens in de wet dat je ambtenaren moet omkopen, maar het kan wel nodig zijn."

Rechtssysteem

Hij betwijfelt dan ook of buitenlandse bedrijven veel zullen investeren in Saoedi-Arabië, temeer omdat je wilt weten of eigendomsrechten zullen worden gerespecteerd.

Van de ontwikkeling van de financiële sector verwacht Van Wijnbergen weinig. "Dat is vooral een sector die levert aan de rest van de economie, maar die is er niet. Bovendien staat of valt de sector met een goed rechtssysteem en dat is er ook al niet".

De actie van Bin Salman van twee jaar geleden, waarbij hij Saoedische zakenlieden, prinsen en overheidsfunctionarissen vastzette in het Ritz-Carlton hotel in de hoofdstad Riyad, is ook niet het soort betrouwbaarheid waar banken naar op zoek zijn, vult Inklaar aan. 

Die actie kwam kort nadat de Saoedische journalist Jamal Khashoggi het Saoedische consulaat in Istanbul binnen liep en daar zou zijn vermoord en in stukken zijn gezaagd.

Onderwijs en vrouwen

Ook het onderwijs is een punt van zorg voor de nagestreefde ombouw van de economie, omdat religie er een belangrijke rol speelt, zegt Inklaar. Hij vraagt zich af of er wel voldoende tijd is om een innovatieve denkwijze aan te leren voor zaken die nodig zijn in een moderne economie. Maar dat gaat pas klemmen als een behoorlijk ontwikkelingsniveau hebt, denkt hij. 

In Saoedi-Arabië hebben vrouwen minder rechten dan mannen. "Als je stelselmatig de helft van de bevolking wegdrukt, dan mis je ook een hoop kansen", vreest Inklaar.

Onrust?

Zit Bin Salman vast genoeg in het zadel om de veranderingen in de economie er door te krijgen? Er wordt nu meer door Bin Salman besloten, maar er zijn ook speculaties over samenspanning door andere leden van de koninklijke familie.

Veel Saoedi's willen graag aandelen Saudi Aramco kopen. Ze denken dat het een aantrekkelijke koop is en ze menen dat het hun vaderlandse plicht is, schrijft The Economist.

Als de waarde van het concern echter minder is dan wat Bin Salman wil, dan is er de kans dat het aandeel te duur naar de markt wordt gebracht. Dat kan voor onrust zorgen, maar het wordt niet op prijs gesteld als je daar publiekelijk vragen over stelt. Zo belandde vorig jaar een econoom daarvoor in de gevangenis, aldus The Economist.

Olie is makkelijk

Wat zou Saoedi-Arabië moeten doen? Het wordt niks met die ombouw, denkt hoogleraar Van Wijnbergen. "Saoedi-Arabië heeft immers extreem veel olie, die ook nog eens heel goedkoop uit de grond is te halen. De verleiding om allerlei leuke dingen mee te kopen is groot, het is niet een omgeving waar je met hard werken een industrie opzet. Als je zoveel olie hebt, dan zul je nooit een Zuid-Korea of Taiwan worden."

Ontwikkeling van toerisme ligt volgens Van Wijnbergen evenmin voor de hand. Want: er moet ook iets te zien zijn. "Er is bovendien een aantal regels en wetten die het voor veel westerse toeristen niet aantrekkelijk maakt om erheen te gaan", voegt Braun daar aan toe.

SoftBank

De Saoedi's hadden juist de olie-opbrengsten moeten beleggen via een staatsfonds, zoals dat in Noorwegen is gebeurd. Het land heeft wel geld gestoken in bijvoorbeeld het Vision Fund SoftBank en het overwoog zelfs meer te stoppen een tweede Vision Fund. SoftBank leed echter 4,5 miljard verlies door zeperds met Uber en WeWork.

Saoedi-Arabië kennende gaat het ongelooflijk veel geld uitgeven voor de ombouw van de economie, maar er zal maar weinig uitkomen, denkt Van Wijnbergen.

Dit artikel van Paul le Clercq verscheen op 9 november 2019 bij RTL Z. 

Dertig jaar na de val van de Berlijnse Muur zijn we terug bij af. Rusland is weer assertief en wordt als een bedreiging gezien. Het grote verschil met de Koude Oorlog is dat Amerika daar niet mee zit. Daardoor kan gebeuren wat volgens de tegenstanders van de Navo allang had moeten gebeuren, namelijk de ontmanteling van het bondgenootschap. Want als Trump als leider van deze militaire organisatie niet meer bereid is zijn militairen voor de verdediging van Europa in te zetten, dan heeft dit bondgenootschap geen zin meer, schrijft Rob de Wijk in zijn wekelijkse column voor Trouw.

Voor Frankrijk komt dat goed uit. Al in 2017 stofte president Macron oude ideeën af voor een zelfstandige, door Frankrijk geleide geloofwaardige Europese defensie. De recente twijfel aan de Amerikaanse veiligheidsgarantie voor Europa en daarmee aan de geloofwaardigheid van de Navo verschaft Macrons ideeën een nieuwe urgentie. Bovendien verschaft Trumps isolationisme Macron een overtuigend argument om de Europese Unie om te bouwen tot een volwaardige militaire speler.

Gigantische kosten

Echter, de kosten die hieraan verbonden zijn, zijn gigantisch. Het IISS in Londen berekende dat het wegvallen van de Amerikaanse bescherming van de aanvoerlijnen over zee en de verdediging van de Baltische staten en Polen tientallen extra oorlogsschepen, landmachtbrigades en honderden extra gevechtsvliegtuigen vereist. Dat gaat de Europese belastingbetaler het ontmoedigende bedrag van ruim 467 miljard dollar kosten. Dat is een onhaalbare kaart gezien de onmacht om de belofte waar te maken die de Europeanen deden in Wales in 2014. Toen beloofden ze plechtig om 2 procent van hun bbp, of 102 miljard dollar extra, aan defensie te besteden. Het hele defensiebudget van alle Europese Navo-landen is overigens 264 miljard dollar.

Dit leidt tot de vraag wat er feitelijk van het idee van ‘Europese strategische autonomie’ kan worden waargemaakt. Ik denk weinig. Niet alleen ontbreekt het geld, maar ook de politieke bereidheid om grootschalig te investeren. Bovendien is er geen bereidheid om nationale soevereiniteit in te ruilen voor echte samenwerking. Veel Europese politici hopen daarom dat het na Trump weer als vanouds wordt. 

Russische destabilisering van Europa

Helaas dringt de tijd. Het is verbijsterend dat een artikel in The New York Times (8 oktober) over de Russische destabilisering van Europa nauwelijks aandacht kreeg. Rusland tracht bewust met cyberaanvallen, desinformatiecampagnes en andere ondermijnende activiteiten de Navo als geheel te verzwakken. Achter de poging tot staatsgreep in Montenegro, de ondermijning van Moldavië, de moord op een wapenhandelaar in Bulgarije en de moordaanslag van vorig jaar op de voormalige Russische spion Skripal in Salisbury en talloze cyberaanvallen zou dezelfde organisatie zitten: de GU, de inlichtingen- en veiligheidsdienst van de Russische generale staf.

Ontkennen van Ruslands nieuwe assertiviteit is ­naïef. In het licht van de terugtrekkende bewegingen van Amerika dwingt dit tot nadenken over een Europese autonome defensiecapaciteit. Met de brexit in het vooruitzicht heeft Macron de beste kaarten om hier een sleutelrol te spelen. Bovendien is Frankrijk na het vertrek van de Britten de enige kernwapenstaat van de Unie. Ook al willen we het niet horen: deze wapens zijn de enige garantie voor onze veiligheid als wij Europeanen onze defensie niet op orde kunnen of willen brengen.

Rob de Wijk  is  hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.

De NAVO is hersendood. Dat zegt de Franse president Macron in een interview met The Economist. Volgens hem is er te weinig coördinatie tussen de lidstaten waardoor er niet ingegrepen kan worden als dat nodig is. Wat Macron beweert, klopt wel, zegt Peter Wijninga van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies bij BNR. 'Juist door de terugtrekkende houding van de VS onder leiding van Donald Trump is er veel te weinig strategisch overleg en ontbreekt het aan een duidelijke strategische visie bij de NAVO. En overigens ook bij de Europese Unie.'

Wat Macron volgens Wijninga vooral bedoelt, is dat Europa op eigen benen moet gaan staan. Dat kan binnen de NAVO door een soort informele groep te formeren van Europese landen die overleggen over welke strategie men wil voeren. Nederland doet dat op sommige terreinen al met een aantal Scandinavische landen.

Wat door Macron wordt geconstateerd, is dat in de internationale politiek invloed wordt gebaseerd op twee grote machtsfactoren. Ten eerste economische macht, die Europa volgens Wijninga zeker heeft, en militaire macht. En dat laatste is het grote manco op dit moment. Het ontbreekt aan een eenduidig buitenland- en veiligheidsbeleid. 'En dat is wat Macron mist'.

Luister de hele podcast terug op de website van BNR. 

HCSS is very proud to have co-organised the International Cyber Security Summer School this summer! We have worked together with Europol, NATO, EY, Leiden University, Dutch Innovation Factory and The Hague Security Delta on providing diverse and in-depth workshops and seminars for some sixty students from all over the world.

Thank you to all the participants, as well as to our partners!
Want to know more about ICSSS? Visit the website (https://buff.ly/2J0l0Ec) and watch our aftermovie below!

Aftermovie produced, filmed and edited by Joris van den Einden.

The eighth meeting of the Sino-European Cyber Dialogue (SECD) was convened on 18 and 19 September 2019 in Beijing, China. The meeting was hosted by The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) and the China Institutes of Contemporary International Relations (CICIR), with the support of the Ministry of Foreign Affairs of the Netherlands and Estonia, and the Swiss Federal Department of Foreign Affairs.

SECD is a track 1.5 dialogue on cyberspace issues supported by the Chinese government, a number of European governments as well as the European External Action Service. The meeting was attended by a broad range of European and Chinese officials and scholars responsible for cybersecurity and Internet governance issues. In total,42 participants attended the meeting. In addition to civil society participation, 11 European governments and the EU were represented, as well as a number of Chinese ministries and organizations. 

The goals of the discussions have been to reduce misperceptions and to increase transparency and mutual understanding on how each country approaches cybersecurity. Participants identified areas of potential cooperation, including the application of international law, confidence building measures (CBMs)and agreement on norms of responsible behavior. Several ideas for cooperation were proposed by HCSS and CICIR to this end and will require further discussion.

In the Beijing meeting, participants from each delegation first commented on the events, developments and major milestones since the previous meeting. Afterwards, they discussed challenges to the development of digital economy and Internet governance, norms and norm processes, new threats and new ways to deal with them. There was an engaged exchange of ideas, the balance between data protection and the free flow of data across borders, methods to agree on and implement norms of responsible State behavior and possible CBMs. Of particular interest were the relationship between the UN Group of Governmental Experts and the Open-Ended Working Groupon Developments in the Field of Information and Telecommunications in the Context of International Security and what potential Sino-European cyber CBMs could look like.

The delegates stressed the importance of a reliable functioning of cyberspace and recognized the value that open dialogues and other practical CBMs have on enhancing mutual understanding, cooperation and de-escalation, and in ensuring the overall stability of cyberspace.

Following the meeting, CICIR shared a research paper on Sovereignty in Cyberspace with the European delegation as an example of academic exchange. Looking forward, delegates expressed their willingness to continue the discussions in the ninth iteration of the Sino-European Cyber Dialogue, most likely to take place in the autumn of 2020.

Majoor Meike Wolf was afgelopen maand te gast bij onze podcast “De Toekomst van de Landmacht”. Ze ging met gastheer Tim Sweijs in gesprek over het inzetten van sociale wetenschappen binnen het Ministerie van Defensie. Voorop staat Meike’s intentie om de positie van de specialist binnen de organisatie te versterken, om de operaties van de Krijgsmacht efficiënter te maken door middel van écht begrip over de denkwijze van de mensen in het inzetgebied. Hoe wil ze dat doen? Trainingen, een door Defensie aangeboden Bachelor of Master en een algemeen carrièreperspectief voor de specialist.

Hieronder Meike Wolf in vijf quotes:

"Het is de mens en alles wat de mens beweegt; zijn percepties, denkbeelden, gedrag, normen en waarden, die mens staat altijd centraal in onze militaire operaties, in alles wat we doen. Dus het is ontzettend belangrijk dat we beter leren communiceren, en begrijpen wat de mens beweegt.”

"Er zou echt een andere balans moeten komen tussen bepaalde informatiestromen die we hebben, en die we ook gebruiken voor zowel de planning als uitvoering van operaties. Als we beter in staat zijn om de mens te begrijpen en bijbehorende informatie te verzamelen, kunnen we van situational awareness naar daadwerkelijke situational understanding."

"Ik was afgelopen zomer op vakantie in Rio de Janeiro, een ontzettend grote stad met veel mensen dicht op elkaar. Ik dacht ‘jeetje’, als we in de toekomst in dit soort stedelijke gebieden moeten opereren moeten we veel beter begrijpen waarom mensen doen wat ze doen, en hoe we dat kunnen beïnvloeden ten behoeve van onze militaire operaties."

“Defensie heeft als organisatie het mandaat en de capaciteiten om geweld te gebruiken, maar iedere commandant zal een weloverwogen beslissing maken voordat ze dat inzetten. Ik denk dat een capaciteit zoals deze een betere beeldvorming en wellicht andere handelingsopties aan die commandant om geweld te voorkomen.”

“Ik zou aan de slag willen voor dit soort groepen collega’s met het aanbieden van een Bachelor dan wel een Master in de sociale wetenschappen."

Luister de podcast op Soundcloud, Spotify of Youtube.

De dood van de leider van de terreurorganisatie IS, Abu Bakr al-Baghdadi, is het resultaat van puik werk van een door president Trump zo veracht onderdeel van de deep state, namelijk de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Bewondering is ook op zijn plaats voor de piloten die hun helikopters door vijandelijk luchtruim vlogen en de Delta Forces die de klus op de grond klaarden. Hopelijk steekt Trump er wat van op, schrijft Rob de Wijk in zijn column voor Trouw. De diensten zijn onmisbaar voor de veiligheid van Amerika en de rest van de wereld, maar kunnen zich tegen hem keren. Diensten in democratieën zijn over het algemeen gezagsgetrouw en loyaal, maar kunnen hun politieke meester ten val brengen als ze zich vernederd en geschoffeerd voelen. Nixon kon er door de Watergate-affaire van meepraten. ‘Deep throat’ die hem ten val bracht, was een hoge medewerker van de FBI. Met diezelfde FBI heeft Trump een verstoorde verhouding sinds hij directeur James Comey ontsloeg. Die had zich in de ogen van de president wat al te voortvarend op het Rusland-onderzoek gestort.

Opstaan van klokkenluider

Het zou mij niet verbazen dat wantrouwen ook heeft bijgedragen aan het opstaan van de klokkenluider van de CIA die de president van machtsmisbruik beschuldigde. Die beschuldiging leidde tot de impeachmentprocedure die het Congres onlangs is gestart. Als het Congres voor die impeachment stemt, dan loopt Trump kans de eerste president te worden die door toedoen van zijn inlichtingen- en veiligheidsdiensten moet aftreden.

Het is een aloude wetmatigheid: ga geen ruzie met je diensten maken, want dat keert zich tegen je. De diensten afschaffen kan ook niet, want dat gaat ten koste van de veiligheid en dan had de president nu niet kunnen pronken met Baghdadi’s dood.

De dood van de terroristenleider is weliswaar een mooie opsteker, maar evenals de dood van Al-Qaida-leider Osama bin Laden acht jaar geleden, zal dit weinig impact hebben. Begin augustus werd Abu Ahmed al-Kuwaiti al als opvolger aangewezen omdat de IS-leider feitelijk niet meer kon leiden. Oorlogsverwondingen en strikte veiligheidsmaatregelen waardoor Baghdadi nauwelijks meer kon communiceren, reduceerden hem tot een symbool.

Klappen krijgen

De ervaring leert ook dat dit soort terreurorganisaties zo georganiseerd zijn dat de ruggengraat niet makkelijk gebroken kan worden. En als ze klappen krijgen, dan veranderen ze hun werkwijze.

Dat deed Al-Qaida nadat de organisatie in Afghanistan en later in het westen van Pakistan kapotgebombardeerd werd. Al-Qaida werd vervolgens decentraal georganiseerd met cellen die in verschillende landen aanslagen plegen. Na de dood van Bin Laden en zijn zoon Hamza en door de slechte gezondheidstoestand en het isolement van Ayman al-Zawahiri, de huidige leider, ging de organisatie zich meer op Syrië concentreren om met een splinter, de Khorasan-groep, aanslagen op het Westen voor te bereiden.

Deze decentralisatie is bij IS allang aan de gang, getuige de aanslagen van het afgelopen jaar: in Afghanistan werden in een moskee ruim zeventig mensen vermoord en 63 bij een huwelijksfeest. En er waren dodelijke aanslagen in het Franse Straatsburg, Sri Lanka, de Filippijnen enzovoorts. De dood van Baghdadi verandert daar niets aan.

Trump eindigde zijn triomfantelijke bekendmaking met de woorden ‘the world is now a much safer place’. Ik zou willen dat het waar was.

Rob de Wijk  is  hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.

Defensiespecialist en HCSS Subject Matter Expert Peter Wijninga had deze week het volgende te zeggen over de reden achter de Nederlandse investering in de F-35 bij NU.nl: "De afschrikwekkende werking van de F-35's speelt een grote rol".

Lees het volledige artikel hier.

Ook bij RTL Nieuws gaf Wijninga commentaar over de aanschaf van de Joint Strike Fighter. "De insteek is van begin af aan geweest om geen traditioneel vliegtuig te bouwen. Maar echt vooruit denken: hoe gaat oorlog zich ontwikkelen? Het is een heel bijzonder vliegtuig geworden."

Lees het volledige artikel hier. 

Verder sprak Peter bij BNR over de dood van Islamitische Staat leider Al-Baghdadi. Wijninga vermoedt dat IS nu zal proberen te laten zien dat ze sterk genoeg zijn om deze klap in hun leiderschap te doorstaan.

Lees het volledige artikel hier.

Deze week is Strategic Advisor Energy Lucia van Geuns aan het woord geweest bij de NOS, waar ze zich uitsprak over de mogelijke Braziliaanse toetreding bij OPEC. Lucia zei het volgende: "Brazilië wil als groeiende olieproducent meedoen en meepraten over olie, vooral met het oog op de energietransitie en toekomst van olieproductie en olieprijzen."

Lees het volledige artikel hier.

On October 29th, Strategic Energy Analyst Jan Frederik Braun spoke in Zagreb on renewables and the global energy transformation at the Geopolitics of Natural Resources and Energy Security conference, hosted by the Konrad Adenauer Stiftung and the University of Zagreb/Sveuciliste u Zagrebu.

To download an excerpt from his presentation, "What’s Next for the Geopolitics of Energy Transformation?", please click here. 

On 12 November 2019, the Global Commission on the Stability of Cyberspace (GCSC) will present its report “Advancing Cyberstability” at the Paris Peace Forum. The report represents the culmination of the Commission’s efforts over the past three years, offering a cyberstability framework, norms of behavior for state and non-state actors, and recommendations for enhancing stability at a critical juncture in the future of cyberspace.

Since its launch at the 2017 Munich Security Conference, the GCSC has been the only multistakeholder initiative of its kind to address pressing issues related to the stability of cyberspace. Over the last three years the Commission has had the opportunity to develop its ideas and engage with various experts and stakeholder groups, and its report is the culmination of these discussions. In addition to convening four meetings per year, the Commission has participated in many other discussions and events across the globe, gaining valuable input in the process.

The work of the Commission was born out of a desire to address rising social and political instability as a result of malicious behavior in cyberspace. Since the Commission’s inception the situation has only further deteriorated due to the rise in the number and sophistication of cyberattacks by both state and non-state actors, which increasingly puts the considerable benefits of the rise of cyberspace at risk. Simply put, people and organizations may no longer be confident in their ability to use cyberspace safely and securely or be assured of the availability and integrity of services and information. Likewise, governments are facing the increasing challenge of inadvertent escalation of political tensions due to malicious behavior in cyberspace. In this increasingly volatile environment, there is an apparent lack of mutual understanding and awareness among communities working on issues related to international cybersecurity. Through its work, and with this report, the Global Commission seeks to contribute to international efforts to address these challenges.

The GCSC has always believed that solutions can be found through managing this change in relative peace, but that the dialogue must involve all relevant stakeholders. Cyberspace is a multistakeholder environment: those who build and manage cyberspace, and those who respond to attacks on and through cyberspace, are as likely to be non-state actors as government officials. The GCSC Commissioners were selected to reflect this characteristic, and they have dedicated a significant amount of time and resources towards developing and refining the proposals contained in the final report.

The report of the Commission will be available online on 12 November. Following the release, the GCSC members will continue to advocate and engage with their respective communities. Input and feedback from these groups represented the bedrock of interactions with the wider community of state and non-state experts and will form the basis of the advocacy of the report going forward.

To find out more about the Commission and its proposals visit the website www.cyberstability.org, or follow the GCSC updates on the launch of the report on social media (@theGCSC and @GlobalCommission).