Han ten Broeke was van 2006-2018 Tweede Kamerlid voor de VVD. Als woordvoerder Buitenlandse Zaken ontwikkelde hij een groot respect voor militairen en werd hij in 2012 voorzitter van de Vaste Commissie voor Defensie. Nu, als Directeur Politieke Zeken bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, blijft hij dat respect graag delen in zijn column voor Militaire Courant.

‘The Writing on the Wall’, zo heet de laatste strategische monitor die is uitgebracht door Clingendael en HCSS. Het document biedt een compacte en doorwrochte kijk op de veiligheidssituatie in de wereld en ook nog eens door een Nederlands prisma. De ‘muur waarop is geschreven’ is bedekt met Chinese karakters en de waarschuwing die eraf spat is dat we als de donder onze eigen Europese continentale belangen moeten gaan formuleren en verdedigen. In de nieuwe wereldorde die ontstaat doordat machtsblokken en freeriders in een nietsontziende competitie met elkaar wedijveren om macht, hulpbronnen en invloedsferen sneuvelt de multilaterale orde die zo gunstig was voor Nederland. Daarbij komt dat oude bondgenootschappen (zoals met de VS en het VK) en allianties (zoals NAVO) geen garantie meer zijn voor onze veiligheid en voorspoed en de EU biedt niet de bescherming die we vervolgens nodig hebben.  

Onze politieke manoeuvreerruimte is hierdoor uiterst gering geworden. Voorbeelden te over. Moeten we wel of niet een exportvergunning verlenen aan ASML uit Veldhoven om de ‘extreme ultraviolet light’ lithografiemachine aan de Chinezen te leveren? China wil zo vroeg mogelijk in deze eeuw een onverslaanbare voorsprong nemen in de industriële revolutie die het leven van alle aardbewoners grondig verandert: 5G, kustmatige intelligentie en quantum computing. Het zijn de machines uit Veldhoven die de microprocessors maken die daarvoor nodig zijn en de concurrentie van ASML uit Taiwan, Zuid-Korea en de VS kunnen dit nog niet. De Chinezen zullen zelf snel proberen het geheim van de smid uit Veldhoven te ontdekken, al zegt ASML dat het haar geavanceerde chipmachines vanuit Brabant kan beveiligen. Zelfs al zou dat lukken, dan nog is het volstrekt illusoir te veronderstellen dat de Chinezen de intellectuele eigendomsrechten zullen respecteren en ze geen militaire toepassingen voor ogen heeft. Als de exportvergunning door Nederland wordt afgegeven zal ASML op zijn best haar voorsprong behouden, een voordeel dat wat mij betreft het zwaarst moet wegen.  

Maar het dilemma voor Nederland wordt niet alleen veroorzaakt door de Chinese supermacht in wording; onze vrienden uit de VS drukken zwaar op premier Rutte en minister Kaag om de vergunning juist niet af te geven. De Amerikanen zijn doodsbenauwd dat China inderdaad de industriële revolutie gaat leiden en Amerikaanse bedrijven het onderspit delven. President Trump is al een handelsoorlog begonnen met de Chinezen, waarbij hij zijn pijlen vooral richt op Chinese techgiganten als Huawei en ZTE. Iedereen die de Amerikanen in de weg zit zal het merken. Daarbij sparen zij hun bondgenoten niet. Zelfs de Britse premier Boris Johnson mocht dat al ondervinden toen president Trump hem via de telefoon de huid vol schold omdat de Britten het hadden gewaagd Huawei een beperkt rolletje te geven in de aanleg van het Engelse 5G-netwerk. Tot noch toe weet premier Rutte hem handig te apaiseren, maar met een exportvergunning voor ASML zal de Amerikaanse toorn ook op zijn hoofd neerkomen.  

Dit voorbeeld laat zien dat we niet meer goed in staat zijn onze eigen beslissingen in ons eigen belang te nemen. Zekerheden als de rugdekking van de Amerikanen of van een multilaterale instelling als de Wereldhandelsorganisatie (WTO) verdwijnen als sneeuw voor de zon. De soevereiniteit om in Den Haag eigen afwegingen te maken in een wereld waarin de competitie tussen machtsblokken domineert, verdwijnt daarmee evenzeer. De enige oplossing daarvoor is om op Europees niveau een beetje van die verloren soevereiniteit terug te klauwen. Daarvoor moet de EU handelingsbekwaam worden op het gebied van buitenlands beleid. De exportvergunning voor ASML moet dus een Europese worden, want alleen de EU kan ASML de rugdekking bieden om niet door reuzen te worden verpletterd. We moeten bereid zijn om de enorme economische macht die ons continent vertegenwoordigt ook in te zetten om politieke doelen na te streven. Dit wordt ook wel ‘strategische soevereiniteit’ genoemd en het is een begin van een buitenland- en veiligheidspolitiek die nodig is om in de 21e eeuw onze veiligheidsbelangen zeker te stellen.  

Meer informatie over ‘The Writing on the Wall: https://www.hcss.nl/monitor

Deze column van Han ten Broeke verscheen eerder in de Militaire Courant editie maart 2020.

Tim Sweijs has contributed to a new publication in RUSI’s Whitehall Paper series, Future NATO: Adapting to New Realities. Edited by John Andreas Olsen, Colonel in the Royal Norwegian Air Force, currently assigned as Defence Attaché to the UK and Ireland, "Future NATO" looks at the challenges facing NATO in the 21st Century and examines how the Alliance can adapt to ensure its continued success. 

The chapter “Maintaining NATO’s Technological Edge” was written by HCSS Director of Research Tim Sweijs and Professor Dr. Frans Osinga, Special Chair in War Studies, Leiden University.

The character of modern armed conflict is changing rapidly. Major powers have integrated new generations of military hardware as well as an assortment of enabling technologies into their force postures and warfighting strategies. Violent non-state actors have also significantly enhanced their power projection capabilities. These developments have a profound impact on the conditions underlying international stability and will change the face of battle. The chapter first outlines current and near future (five- to 10-year) developments in cyber, artificial intelligence (AI), unmanned systems and space, and assesses their consequences for international security and stability. It then examines the implications for NATO, arguing that the Alliance risks losing its military technological edge vis-à-vis near peer competitors if it does not increase its investments and efforts in these areas. It also lays out the strategic, moral and practical challenges that these new technologies pose, in particular for European member states, and offers four recommendations for NATO action going forward.

Over the last 70 years, Europe has lived in peace and prosperity because of NATO, with unity as our most important weapon. We may have our differences, but we will continue to work on our common cause to promote peace, security and stability. To effectively do so, NATO needs to continuously adapt to changing security situations. An important current challenge is to ensure European Allies take more responsibility for their security. But we also need to look at future challenges and find innovative solutions for them. Future NATO offers a useful analysis that can help us prepare for what is to come for the Alliance.

- Ank Bijleveld, Minister of Defence, The Netherlands

For more than 70 years, the North Atlantic Alliance has helped to preserve peace and stability in the Euro-Atlantic area. It has been able to adjust to varying political and strategic challenges. We must ensure that NATO continues to be effective in the future. This requires looking ahead, challenging habitual approaches, exchanging ideas, and advancing new thinking. I highly recommend Future NATO to policymakers, military professionals and scholars alike, as it offers necessary critical and constructive analysis of current and future challenges posed to our security and defence.

- Annegret Kramp-Karrenbauer, Minister of Defence, Germany

Since 1949, NATO has successfully upheld common principles and adapted to new realities. As Future NATO examines, the Alliance is facing a new set of external and internal challenges in the decades to come. The Alliance and its partners need to remain committed to future changes. I recommend this excellent study to all, but especially to the younger generation of scholars and future policymakers.

- Trine Bramsen, Minister of Defence, Denmark

---

The Whitehall Paper series provides in-depth studies of specific developments, issues or themes in the field of national and international defence and security. Published twice a year, Whitehall Papers reflect the highest standards of original research and analysis, and are invaluable background material for policy-makers and specialists alike.

Er wordt weinig gereden, weinig gevlogen, de vraag is laag. De grote olielanden zouden dus veel minder moeten produceren, maar dat gebeurt niet. Bij Nieuwsweekend op NPO Radio 1 sprak HCSS energiedeskundige Lucia van Geuns over de gevolgen van de coronacrisis op de oliemarkt. Luister het interview hier terug.

Wat kan de digitale sector doen om over de coronacrisis heen te komen? Michel Rademaker, plaatsvervangend directeur van The Hague Centre for Strategic Studies, Lotte de Bruijn, directeur NLDigital en Dimi Albers, CEO van DEPT spreken hierover en veel meer bij de tweede GovTechTalk, gemodereerd door Rogier Klimbie. 

De digitale sector wordt hard geraakt door de crisis: bedrijven missen omzet en werk, proberen zich zo goed mogelijk aan te passen. Ook doen ze moeite om maatschappelijk bij te dragen: dat is nu essentieel voor velen. Tegelijk wordt men gedwongen om heel snel een digitale transformatie te ondergaan, daar moeten ook de digitale vaardigheden bijkomen die nodig zijn. Daar moet inzet op komen. Bredere trends zijn moeilijk te herkennen zo vroeg in de crisis maar in ieder geval is de wereldeconomie zo verknoopt dat die niet snel helemaal 'local' zal gaan.

Dimi Albers, CEO Dept zegt dat iedereen nu naar vaste grond onder de voeten zoekt. Lotte de Bruijn, Algemeen Directeur NLDigital zegt dat tachtig procent van de achterban geraakt wordt door de crisis: “Men maakt zich bovenal ook zorgen om langere termijn gevolgen.” Michel Rademaker, plv directeur HCSS vindt dat we moeten opletten dat privacy en veiligheid niet op achtergrond raken in aanpak crisis.

Luister het programma via YouTube of SoundCloud. 

In Nederland willen we de coronacrisis al polderend bestrijden, schrijft Rob de Wijk in zijn column voor Trouw. Maar iedereen met een beetje verstand van crisisbeheersing weet dat ‘duidelijkheid’ essentieel is en dat polderen niet werkt.

----

Laatst werd mijn buurvrouw geheel buiten haar schuld aangereden. Ze lag in een plas bloed en was er slecht aan toe. “Wie heeft er een mobieltje”, riep iemand. Dat bleek de overbuurman te zijn, een kleine etter die iedereen de les leest en de buurt het bloed onder de nagels vandaan haalt. Ook nu weer: “Ik bel pas als ze belooft haar vuilniszakken nooit meer te vroeg op straat te zetten, anders bekijkt ze het maar”.

Vervang ‘buurvrouw’ door Italië, ‘overbuurman’ door Nederland en je begrijpt waarom andere Europese landen Nederland haten. Door op hoge toon te weigeren Italië financieel te steunen, omdat er in het verleden onvoldoende economisch is hervormd, is Nederland de risee van Europa geworden. Inmiddels heeft minister van financiën Wopke Hoekstra ingebonden, maar daarmee is de kous niet af.

Het probleem is dat Nederland maar moeilijk in een crisisbeheersingsmodus kan komen. De coronacrisis is niet de schuld van Italië. Natuurlijk valt dat land te verwijten dat er geen financiële reserves zijn opgebouwd, maar dat is een discussie over begrotingsdiscipline en niet over het beheersen van de coronacrisis. Door die twee met elkaar te vermengen wordt financieel gewin boven solidariteit gezet en zet Nederland de hele Unie op het spel.

Thuisblijven, maar wel drie mensen op bezoek

Moeite met de crisisbeheersingsmodus blijkt ook uit het feit dat we hier de crisis al polderend willen bestrijden. Dat leidt tot onduidelijkheid: je moet thuisblijven, maar je mag wel drie mensen op bezoek krijgen. Veiligheidsregio’s, waar we er in ons land 25 van hebben, vullen de regels van de rijksoverheid allemaal anders in. Arjen Lubach maakte er afgelopen zondag terecht een hilarisch programma over.

Iedereen met een beetje verstand van crisisbeheersing weet dat ‘duidelijkheid’ essentieel is en dat polderen niet werkt. Dit eist een leider die zorgt voor duidelijke crisiscommunicatie, duidelijke informatievoorziening, duidelijke opdrachten en duidelijke lijnen naar het lokale gezag, dat opdrachten zonder foute interpretaties uitvoert.

Tientallen onderzoeken hebben de afgelopen decennia aangegeven het op al deze punten in Nederland vrijwel altijd misgaat. Bovendien heeft het Rijk bewust afstand genomen van zijn ‘sturende’ taak. Er is gedelegeerd naar burgemeesters en veiligheidsregio’s die nauwelijks onderling kunnen coördineren.

Decentralisatie en polderen staan een centrale regie van crisisbeheersing in de weg. Deskundigen hebben keer op keer voor de enorme risico’s gewaarschuwd, maar het Rijk bleef doof.

Voorstander van de dictatuur

Nog steeds wordt volgehouden dat dirigisme niet zou passen bij de aard van Nederland. Wie pleit voor meer centrale regie, beter gezegd de toepassing van algemeen aanvaarde beginselen van crisisbeheersing, is voorstander van de dictatuur. Net als in Hongarije.

Columniste Sheila Sitalsing schreef in de Volkskrant dat ik in een dwangbuis moest worden afgevoerd, omdat ik voor een ‘militaire aanpak’ zou hebben gepleit. Ze bleek maar wat te roepen. Want degene die tot ‘centrale militaire aansturing’ opriep, was de voorzitter van de Nederlandse Vereniging Intensive Care, Diederik Gommers. Hij zei in de Kamer dat dat nodig was, omdat de medewerking van ziekenhuizen buiten Brabant te stroef verliep.

 Deze week zwol zelfs in de Kamer de roep om centrale regie aan. Maar de noodzaak daarvan blijft moeilijk te begrijpen voor mensen die geen kaas van crisisbeheersing hebben gegeten, zoals Sitalsing.

Rob de Wijk  is  hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug. 

Bij de bestrijding van de coronacrisis ontbreekt het aan een krachtige en planmatige aanpak, omdat achtereenvolgende kabinetten „willens en wetens” niet voor een landelijke crisisstructuur kozen. Daardoor moet nu veel onnodig worden geïmproviseerd.

Dat zegt veiligheidsexpert Rob de Wijk deze vrijdag in NRC. De directeur van de Haagse denktank The Hague Centre for Strategic Studies zegt over het haastig uitbreiden van de hoeveelheid bedden op intensive-careafdelingen (IC’s), en het optreden van tekorten aan apparatuur en beschermingsmiddelen: „Dat was allemaal niet nodig geweest. Doordat Nederland eerder willens en wetens heeft afgezien van een sterke, landelijke aansturing in crisissituaties, zijn we in deze toestand beland.”

De Wijk wijst op de lancering door minister Johan Remkes (Binnenlandse Zaken, VVD) van het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) in Driebergen in 2004. Dat moest plannen gaan ontwikkelen voor een aanpak van ingrijpende nationale crises zoals overstromingen, terroristische aanslagen, stralingsincidenten (reactoren) en infectieziekten. De operationele staf van het centrum die ministers moest bijstaan, werd in 2015 echter opgeheven.

Het tragisch lot van het LOCC past bij een land waarin graag gepolderd en gecoördineerd wordt, erkent De Wijk. Dirigistische command and control-centra, zoals het LOCC misschien was geworden, passen daar slecht bij. Maar de lotgevallen van de centrale crisisbeheersing illustreren wat hem betreft nog iets anders. „Kernpunt is dat hier verantwoordelijkheid ontlopen is”, zegt De Wijk. „Politici willen als het puntje bij het paaltje komt, niet sturen. Want als je stuurt, ben je verantwoordelijk. Dan loop je risico, zeker in een crisis.”

Lees het hele verhaal in 2 artikelen door Kees Versteegh in NRC (link 1 ; link 2). Een versie van dit artikel verscheen ook in nrc.next van 3 april 2020.

Landen als Singapore, Taiwan en Israël namen al heel snel ingrijpende maatregelen om het coronavirus te bestrijden. Grenzen dicht, lock-down, maar wel met methoden die op zijn minst omstreden zijn vanwege mogelijke privacyschedning. Bij ons ongehoord, maar toch komen we er niet omheen om er een voorbeeld aan te nemen. Dat stelt Han ten Broeke, directeur politieke zaken van HCSS, in gesprek met Bernard Hammelburg bij BNR De Wereld.

Luister het hele gesprek hier terug (vanaf 34min.30).

Lees ook ons nieuwe rapport hierover, Pandemic Mitigation in the Digital Age. 

Al na een paar weken is de coronacrisis ontaard in een geopolitiek slagveld, merkt Rob de Wijk op in zijn column voor Energiepodium.

China zegt de coronacrisis onder controle te hebben en levert nu hulp aan landen in Europa. De boodschap is duidelijk: Amerika toont in deze zware tijden geen leiderschap, maar China wel. Dat biedt de mogelijkheid om af te rekenen met president Trump. Die startte immers een handelsoorlog tegen China, maar maakt momenteel geen sterke indruk als crisisbeheerser. Ook blijkt hij in deze crisis niet tot mondiaal leiderschap in staat.

Net als voor China, biedt de coronacrisis ook voor Rusland de mogelijkheid om rekeningen met Trump te vereffenen. Als het aan Poetin ligt, wordt Trump gestraft voor de sancties die hij de afgelopen jaren heeft opgelegd. Hoe? Met lage olieprijzen die Amerikaanse schalieolieproductie schaden. De profijtelijke productie van schalieolie in Noord-Amerika eist namelijk een opbrengst van ongeveer 40 dollar per vat. Slechts 16 producenten zijn in staat om met een prijs van 35 dollar per vat renderend te werken.

“Dat de olieprijzen laag zijn en voorlopig blijven, is inmiddels wel duidelijk”

Dat die prijzen laag zijn en voorlopig blijven, is inmiddels wel duidelijk. De vraag is door de crisis ingestort. Er wordt nauwelijks meer gevlogen en fabrieken liggen stil. De situatie wordt voor Trump dan inderdaad nijpend. De benchmark voor zijn succes zijn de beurskoersen gekoppeld aan de bedrijfswinsten en de werkgelegenheid. Maar nu stort alles in. Terecht, en mogelijk met groot leedvermaak constateerde Dmitry Peskov, de woordvoerder van het Kremlin, dat de enorme Amerikaanse olie-industrie door de lage prijzen nu in zwaar weer verkeert.

Hoe Trump gaat reageren is nog onzeker. Enerzijds is Amerika het land van de vrijemarkteconomie; anderzijds moet de president zijn land redden en kan hij niet toestaan door Rusland te worden vernederd. Het schijnt dat Trump aan nieuwe sancties denkt. Tegelijkertijd overweegt de Railway Commission of Texas, die gek genoeg ook de energie-industrie reguleert, een productiebeperking. Maar die route wordt weer door de lobby van het American Petroleum Institute verworpen.

“De Saoediërs spelen hoog spel door te doen wat Rusland wil, namelijk 2,6 miljoen vaten per dag meer produceren”

Het is de vraag of Poetin in zijn sloopwerkzaamheden slaagt. Amerika is een supermacht; Rusland niet. Bovendien voert Poetin een tweefrontenoorlog. Hij wil een hogere productie en een lagere prijs; Saoedi-Arabië wil het omgekeerde. Poetin is geobsedeerd door Trump; Mohammed Bin Salman door het wegvallen van de vraag. En beide zijn eigengereide leiders die het woord nederlaag niet kennen. Dit leidde tot een clash.

De Saoediërs spelen hoog spel door te doen wat Rusland wil, namelijk 2,6 miljoen vaten per dag meer produceren. Het venijn zit echter in de toezegging om tegelijkertijd Europa, Ruslands belangrijkste exportmarkt, een korting aan te bieden. Rusland moet zo op de knieën worden gedwongen en alsnog met beperking van de productie akkoord gaan. Maar het Kremlin deed dat niet. Rusland wil wraak.

“De sloop van Amerika mag dus wat kosten”

In Russische ogen zijn de Amerikaanse sancties niet bedoeld om Rusland te straffen voor zijn escapades in Oekraïne en de annexatie van de Krim. Ook verwerpt Poetin Trump’s argument dat Nordstream 2 wordt geboycot omdat daarmee gas wordt geïmporteerd uit een land waartegen de NAVO zich moet verdedigen. Nee, de sancties zijn volgens Poetin alleen maar bedoeld om zijn olie-industrie te treffen en die van Amerika te bevoordelen. Dus moeten lage prijzen Trump een lesje leren.

Poetin speelt daarmee wel een potje Russische roulette. Lage olieprijzen hebben Rusland al in 2016 in financiële problemen gebracht. Inmiddels zijn door de hoge olieprijzen de oorlogskassen weer gevuld. Daarom kon de minister van financiën aankondigen 150 miljard dollar voor schadebeperking uit die kassen te halen om dat zes tot tien jaar te kunnen volhouden. De sloop van Amerika mag dus wat kosten. Dat mag zo zijn, maar tevens weten we dat beleid dat louter door rancune is ingegeven irrationeel is en het zicht op de werkelijkheid vertroebelt. Dit levert grote risico’s op voor een land dat gelijktijdig ook tegen Saoedi-Arabië vecht, niet immuun voor de coronacrisis is en dat voor 68% van zijn exporten op olie en gas drijft.

--------------

Foto credit: Daniel Olah on Unsplash

Rob de Wijk is directeur van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en professor Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden. In zijn columns voor Energiepodium gaat hij in op de energievoorziening in het licht van de internationale verhoudingen.

Hoe staat het met de wereldorde als het coronavirus eenmaal is bedwongen? Volgens Rob de Wijk zijn er allerlei kansen voor zowel China, de Verenigde Staten als de Europese Unie, schrijft hij in Het Parool.

Als we veel commentatoren moeten geloven, stort de westerse wereldorde in als gevolg van de coronacrisis. Dit werd overigens tien jaar geleden ook al voorspeld. De financiële crisis had toen twee effecten.

Allereerst verzwakte het Westen, waardoor het opkomende China, en in zijn kielzog Rusland, assertiever werden. China trachtte de Zuid-Chinese Zee onder controle te krijgen en Rusland annexeerde de Krim.

Ten tweede voerde de EU de economische integratie verder door. Om te voorkomen dat nogmaals landen en banken om zouden vallen, kwamen er financiële reddingmechanismen.

Wat er nu gebeurt, lijkt op een herhaling van toen. China en Rusland maken van de crisis gebruik om hun positie te versterken. Met een hoop tamtam worden hulpgoederen Italië binnengebracht. Dat Duitsland en Oostenrijk tegelijkertijd Italiaanse coronapatiënten opnemen maakt, geen indruk. De ongebruikelijke Chinese en Russische steun wel.

Ook de Europese financiële reddingsoperaties waarover de Europese Centrale Bank en Brussel vergaderen, zijn een herhaling van zetten. Nederland en Duitsland zijn te star in de ogen van negen landen, waaronder Frankrijk, Italië, België en Luxemburg. Ze willen geen ­euro­-obligaties waarbij de EU als geheel schuldpapier kan uitschrijven. Nederland en Duitsland vrezen dat ze dan meer rente op hun eigen leningen moeten betalen.

Solidariteit als illusie

Met name in Italië komen de slechtste herinneringen naar boven aan het gedrag van deze weigerachtige landen tijdens de financiële crisis. Vooral rechts Italië is nu bezig de EU af te serveren als een droom, omdat solidariteit, mede dankzij Nederland, een illusie is. De Italiaanse premier Giuseppe Conte, die zijn land in hoog tempo onderuit ziet gaan, had gelijk met zijn verzuchting dat een uitzonderlijke noodtoestand, uitzonderlijke maatregelen eist.

Als Nederland in deze discussie alleen komt te staan, gaat het kabinet net als bij de toetredingsonderhandelingen van Albanië en Noord-Macedonië gewoon overstag. Wanneer dat gebeurt, gebeurt er wat we na de financiële crisis ook zagen, namelijk sterkere economische integratie.

Zo niet, dan draaien de Italianen zich van Europa af en zullen zij zich op China richten. De twee landen hebben inmiddels een bijzondere band. Vorig jaar is Italië immers als eerste G7-land lid geworden van China’s Belt and Road Initiative; de nieuwe zijderoutes die landen economisch aan elkaar verbinden.

Mondiaal leiderschap

Je hebt geen geniale Chinese leider nodig om te zien dat deze crisis ongekende geopolitieke mogelijkheden biedt. Als de EU in de ogen van de Italianen geen financiële solidariteit toont, springt China in het gat. Net zoals China ook in het gat springt dat geopolitiek is ontstaan sinds president Donald Trump afziet van het Amerikaanse mondiale leiderschap.

Trump kan zijn mantra America First ook tijdens deze crisis niet loslaten, waardoor de verschillen met Chinees leider Xi Jinping worden uitvergroot en Amerika in de ogen van velen heeft afgedaan. Dit wordt versterkt als Trump in crisistijd blijft vasthouden aan het onzalige idee van ‘decoupling’; het loskoppelen van de Chinese en Amerikaanse economieën, in de hoop dat de Amerikanen de technologierace met China kunnen winnen en zo de opmars van dat land kunnen afremmen. Decoupling is vooral protectionisme, dat tot conflicten tussen Oost en West zal leiden.

Rest de vraag of de wereld er door dit soort bewegingen er totaal anders gaat uitzien. Hoewel de crisis enkele bestaande trends versterkt, is dat voorlopig ongewis. Als er in China een tweede virusuitbraak plaatsvindt, wordt dat voor Xi Jinping een streep door de rekening. Amerika wint als Trump bij zinnen komt en zijn land als eerste een medicijn op de markt brengt waarmee hij de wereld kan redden. En Europa hoeft er niet slechter van te worden als het zijn solidariteit weet terug te vinden.

Dit artikel verscheen op 2 april 2020 in Het Parool.

The Coronavirus Pandemic Will Impact Global Security. The Water, Peace and Security Partnership can help address these threats. 

By Susanne Schmeier, IHE Delft; Charles Iceland, WRI; and Liz Saccoccia, WRI; with contributions from Karen Meijer, Deltares; Camille Marquette, International Alert; Alberto Pallecchi, WRI; and Laura Birkman, The Hague Centre for Strategic Studies. This blog was originally published on the Water, Peace & Security website.

---

A perfect storm of poverty, growing natural resource scarcity, and pandemic may lead to the collapse of already fragile states, but also severely impact many others. The current coronavirus (COVID-19) epidemic adds yet another threat-multiplying factor to the explosive mix of conflict and instability drivers that many individual countries and the world as a whole are facing. Direct impacts on health – approximately 877,000 have contracted the virus and 44,000 have died worldwide as of this writing – coupled with devastating economic impacts will likely lead to increasing instability, internal displacement, government delegitimization, an increase in illicit activities, and further proliferation of extremist ideologies across the developing world – and beyond. Moreover, countering these challenges will become increasingly difficult as a result of reduced human, technical, and financial capacity in all affected countries, including those in Europe providing significant amounts of overseas development assistance (ODA). The Water, Peace and Security (WPS) Partnership can help respond to this crisis. WPS, with its focus on conflict early warning, prevention, and mitigation and its expertise on the linkages among water, food, and energy risks can contribute a number of tools and approaches as well as dialogue support to help assess the impacts of coronavirus and other risk drivers on security and help design adequate and effective response mechanisms.

Economic impacts of the crisis will prevent developing country governments from providing key services and supporting those most in need. As we write this blog, the coronavirus has spread widely over Asia, Europe and the US and is moving on to other parts of the world, with over 800,000 cases confirmed worldwide (Figure 1). We expect this crisis to put downward pressure on government revenues and upward pressure on government expenses, greatly squeezing budgets and governments‘ ability to sustain basic service delivery (health, water, electricity, education, waste, irrigation, etc.). This will in turn undermine trust in governments and further delegitimize governments that were already facing internal challenges. Ballooning budget deficits in developing countries could lead to large currency devaluations, ramping up inflation and the cost of imported food. In order to mitigate instability and conflict, ODA must help the most vulnerable countries sustain service delivery and support the poorest segments of society. WPS tools can track relevant natural resource, economic, and disaster-related data, and thereby help prioritize the flow of ODA for maximum impact, helping the most vulnerable countries continue to provide basic services to their people. 

Water availability and water, sanitation, and hygiene (WASH) services are essential for fighting disease but often lacking in developing countries. Handwashing and other basic hygiene measures constitute some of the most important factors in preventing the spread of coronavirus. The WHO has therefore emphasized the importance of WASH in limiting the spread of the epidemic. But many people across the developing world lack access to basic WASH services (Figure 2). People in countries such as Zimbabwe, where access to WASH services is limited, and people in countries such as India, where water is often too scarce to provide basic WASH services, run much greater risks of contracting the coronavirus or any future diseases. ODA must therefore continue to prioritize WASH services and the protection and  management of water resources that make these services possible.

Cross-referencing scarcity and instability. The WPS Global Tool allows users to cross-reference conflict and protest events with a number of possible conflict drivers, such as water scarcity (Figure 3). This tool can also cross-reference conflict and protest events with many other risk drivers. In Figure 4, for example, we have cross-referenced conflict and protest events with number of hospital beds (per 1,000 people) in each country. In both examples, the scarce resource is hypothesized to increase the risk of political destabilization. WPS also has Regional and Local Tools that can be used to confirm (or disprove) initial hypotheses developed using the Global Tool and provide much more on-the-ground detail, including guidance for future action.

Iraq – where water and public health problems came together in an explosive brew. In mid-2018, thousands of inhabitants of the city of Basra fell ill after ingesting contaminated water. Fed up over lack of public services (including water and electricity), lack of employment opportunities, and rampant corruption, people took the streets in violent protest. Water contamination stems from both the general absence of wastewater treatment in Iraq and reduced river flows in the Tigris and Euphrates rivers, which has allowed saltwater from the Persian Gulf to flow up these rivers, ruining freshwater and productive land resources. This has forced people to leave their homes and abandon their livelihoods. As this crisis continues (the latest casualty has been the Iraqi prime minister, who tendered his resignation late last year), coronavirus is beginning to hit Iraq (Iraq currently has over 600 confirmed cases), adding more fuel to the flames and further destabilizing the country.

Iran teeters as water scarcity, coronavirus, and domestic and international politics take their toll. Iran has been heavily hit by coronavirus, with over 35,000 cases confirmed. There have also been growing protests over interrupted urban water supply and depletion of water resources throughout the countryside. These protests have repeatedly turned violent over the past few years. Combined with deteriorating economic conditions and ideological confrontations between reformers and hardliners, the coronavirus crisis might prove a tipping point for the country.

Afghanistan – a country without sufficient capacity to address coronavirus. Conflict and post-conflict countries are particularly vulnerable to the ravages of coronavirus. Thousands of Afghan refugees are moving back to Afghanistan from Iran, many because their economic opportunities in Iran have come to a halt due to the pandemic. Many Afghans also feel there would be no healthcare available to them should they fall sick. Afghanistan is particularly ill-prepared for a pandemic: the healthcare system is dysfunctional, 35% of the population lacks access to safe drinking water and over 60% lacks access to sanitation (Figure 5). In addition, the last couple of weeks have shown the government unable to enforce social distancing or travel restrictions on the population. At the same time, the region along the Iranian border (namely the provinces of Herat and Nimroz) is plagued by numerous other risks, including chronic water scarcity affecting health and livelihoods, tensions with Iran that have recently spiked over the near-completion of a dam on the Helmand River, and a persistent Taliban influence in the region.

WPS is making long-term plans for tailor-made capacity development programs and dialogue activities that can help local actors in Afghanistan and other countries better manage scarce water resources. As the pandemic takes hold, however, there are shorter-term decisions that WPS can help support – decisions about “life support” to sustain public service delivery during the course of the pandemic. These are decisions that will be made by large donors. WPS can add analytical capacity right now to help these donors identify priority geographies, priority sectors, and priority institutions that most need their support.

South Africa, the region’s most advanced economy, is under assault along multiple fronts. Over 1,100 cases of coronavirus have been confirmed in South Africa, making it the leading edge of infection on the continent. President Ramaphosa has warned of the consequences of the crisis, including its potential economic impacts. The country’s healthcare system, which is coping with HIV/AIDS and other diseases already, is unlikely up to the challenge, however. The coronavirus crisis strikes South Africa amidst a continual crisis in the water sector, growing public outrage with widespread government corruption, and a year-long economic downturn.

The Sahel: coronavirus, extreme poverty, inter-ethnic tensions, and religious extremism. The virus is also spreading in the Sahel, with over 200 cases confirmed in Burkina Faso, 100 in Nigeria, and increasing numbers in Mali, Niger and other countries of the region. Extremely limited economic opportunities, made worse by increasingly scarce water and land resources, are likely to further deteriorate as governments begin implementing social distancing measures and as the rest of the world descends into recession. Reductions in external support (i.e., ODA) would further wreak havoc on the region, which is already under assault by ideological extremism, inter-ethnic warfare, and the proliferation of criminal groups. A summit planned by the G5 Sahel states aimed at addressing the deteriorating security situation in the region was recently cancelled because of the coronavirus crisis. Similar developments are likely to occur in other regions of the world as the coronavirus crisis worsens.

Mali’s Inner Niger Delta and WPS “zoom-in” tools. WPS has employed a variety of “zoom-in” tools to better understand natural resource, conflict, and migration dynamics in Mali’s Inner Niger Delta region (Figure 6). And based on this enhanced understanding, WPS will now move on to identifying appropriate interventions together with key local stakeholders. These same local-level tools that can help us understand and address natural resource-related challenges can also help understand and respond to the coronavirus challenge.

The coronavirus crisis and food insecurity. So far, links between the coronavirus pandemic and food insecurity are more theoretical than real, as global food production (in particular grain production) remains robust.  There are, however, some concerns. First is the possibility of panic food buying as regions become locked down. This happened earlier this year in China and caused a price increase of over 20%. A second problem, which we’ve seen so far in the case of Vietnam, Kazakhstan, and Russia, are export bans by governments in an effort to ensure food supplies for domestic consumers. A third set of problems has to do with supply interruptions, bottlenecks, and other logistical problems in the food supply chain, as a result of the virus and efforts to keep its spread in check. The UN FAO has warned of possible impacts of the coronavirus crisis on global food security, highlighting Africa’s particular vulnerability as a large importer of food. Subsistence farming could also be affected. It is therefore important to monitor global and local food production, food security (Figure 7) and food prices (Figure 8). It is also important to bear in mind that in times of increasing food insecurity, communities tend to intensify their local natural resources use, often leading to a degradation of those resources (e.g. through overfishing).

The WPS Global Tool includes many food security-related datasets, while the WPS local zoom-in tools make use of data on crop productivity, crop failure, and other factors determining local food security.  Other WPS partner initiatives – such as Resource Watch, Aqueduct, and WaPOR – also provide food security-relevant data and information. WPS support in capacity development and dialogue activities can help to identify pathways out of such downward spirals.

The coronavirus crisis and migration. The coronavirus crisis will likely have negative consequences for refugees, internally displaced persons, and other migrants worldwide. Africa’s forcibly displaced population now numbers over 25 million people. Countries that have until now been generously hosting large refugee communities (such as Uganda) will increasingly struggle. Displaced individuals and communities will suffer even worse from the economic effects of the crisis than others. In India, millions of migrant laborers were left to fend for themselves as coronavirus lockdown measures went into immediate effect throughout the country. The situation left hundreds of thousands, if not millions, scrambling to return home to their villages. Others remained stuck in cities without food, water, or basic health services. WPS has investigated natural resource risks in the context of internal displacement in Iraq (Figure 9) and demonstrated that improved water management can help reduce salinity levels that were considered a major driver of displacement.  WPS can use its tools and research findings to help donor countries identify ODA migration and forced displacement priorities in a coronavirus/post-coronavirus world.

The coronavirus crisis and humanitarian and peace operations. International humanitarian and peace operations – especially in Africa and the Middle East – are also affected. Travel restrictions by many countries have impacted humanitarian and peacekeeping operations already and will continue to do so as the crisis evolves. Economic pressures will also likely reduce financial resources for such operations in the near future. WPS tools can help donor countries identify and support countries with the greatest need for humanitarian and peace operations.

The coronavirus crisis and degraded ecosystems. Degraded ecosystems have been identified as an important origin of disease. As human activities encroach on sensitive ecosystems such as primary forests or wetlands, new diseases emerge and cross the species barrier, creating threats to human health. Human health thus becomes intractably linked to ecosystem health. UN Environment has therefore called for protecting ecosystems as a means of fighting the development and spread of zoonotic diseases – from Ebola to West Nile Virus and from bird flu to Zika – that have wreaked havoc in various regions in the world. COVID-19 is just the latest of these diseases to emerge. WPS and its partners track many indicators of ecosystem health – from water availability, to forest protection and preservation, to ecosystem restoration – and can bring this data, knowledge and capacity to bear in developing holistic solutions to complex problems.

In conclusion. WPS, with its focus on conflict early warning, prevention, and mitigation and its expertise on the linkages among water, food, and energy risks can contribute a number of tools and approaches as well as dialogue support to help assess the impacts of coronavirus and other risk drivers on security and help design adequate and effective response mechanisms. WPS tools can track relevant natural resource, economic, and disaster-related data, and thereby help prioritize the flow of ODA for maximum impact, helping the most vulnerable countries continue to provide basic services to their people.

This blog was originally published on April 1, 2020, on the Water, Peace & Security website.

Sinds de eerste helft van maart vindt er een ware prijzenoorlog plaats tussen met name Rusland en Saoedi-Arabië als belangrijkste spelers. Het doel van Saoedi-Arabië en Rusland, via de hefboom van de samenwerking met andere OPEC-landen, 'is om Amerikaanse schalie-olieproducenten failliet te laten gaan', zegt Lucia van Geuns, energiedeskundige bij HCSS, tegen BNR Nieuwsradio.

In januari en februari werden nog 100 miljoen vaten olie per dag geproduceerd en iets minder geconsumeerd. De voorspelling voor april is dat er 22 miljoen vaten per dag minder zullen worden geconsumeerd. 'Dus je praat over een enorme erosie van de olievraag', zegt Van Geuns. Met name opslagbedrijven zullen nu proberen de goedkope olie op te slaan en later proberen voor een hogere prijs te verkopen. Landen als China en de VS beginnen hun voorraden nu zoveel mogelijk bij te vullen. 'Maar die opslagruimte is op een gegeven moment op en dan zal de prijs nog meer dalen.'

Er is ook weldegelijk kritiek van andere landen binnen OPEC, zoals van Algerije dat een prijs van 100 dollar per vat nodig heeft. 'Je zou verwachten dat de Verenigde Staten in gesprek gaan met Saoedi-Arabië' over het beperken van de voorraden om de prijs weer tot een stabiele hoogte te brengen.

Luister de uitzending hier terug.

De olieprijs halveerde de afgelopen anderhalve maand ruimschoots. De lage olieprijs is lekker als je wilt tanken, maar voor grote olieproducerende landen als Rusland en Saoedi-Arabië juist helemaal niet fijn. Hoe lang houden ze dit vol? RTL Z vroeg het aan o.a. Rob de Wijk.

De olieprijs is niet alleen laag omdat door de coronacrisis een deel van de vraag wegvalt, er wordt ook meer geproduceerd. Rusland en Saoedi-Arabië konden het namelijk niet eens konden worden over productiebeperkingen, om daarmee te olieprijs te stutten.

De Russische president Poetin wil de Amerikaanse schalie-olie-industrie treffen, zegt Rob de Wijk van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hun kostprijs ligt namelijk een stuk hoger dan die van Rusland en veel Opec-landen.

Het is met de coronacrisis wel 'ongelooflijk stom' om juist nu een olieoorlog te beginnen, vindt De Wijk.

Beide economieën zijn erg afhankelijk van olie-export, Rusland voor 55 procent en Saoedi-Arabië zelfs voor bijna 80 procent, blijkt uit publicaties van het IMF. Gelukkig voor beide landen hebben ze een appeltje voor de dorst. Zo beschikken ze ieder over een spaarpotje van zo'n 500 miljard dollar. Daarbij hebben ze ruimte om te lenen, legt De Wijk van het HCSS uit.

Maar het kan hard gaan met de reserves die er zijn. Zo heeft de Russische minister van financiën gezegd 150 miljard dollar van de reserves te willen gebruiken om de huidige situatie aan te kunnen, aldus De Wijk.

Rusland zegt een olieprijs van tussen de 25 en 30 dollar zes tot tien jaar te kunnen volhouden. De Wijk heeft daar echter een hard hoofd in: "Rusland kan niet én een oliecrisis én een coronacrisis zo lang aan."

De Wijk maakt ook de vergelijking met de situatie van eind 2015 en begin 2016, toen de olieprijs ook flink daalde. "De Russen waren toen in één klap door hun reserves heen", zegt hij. Dat leidde toen tot sociale onrust in Rusland, mede omdat Poetin wilde bezuinigen op pensioenen.

"Ook Saoedi-Arabië had toen problemen, het moest zelfs geld lenen van het Internationaal Monetair Fonds."

De oplossing voor beide landen lijkt om minder afhankelijk te worden van olie, maar daar zitten nogal wat haken en ogen aan.

Rusland heeft een totaal verouderde maakindustrie en dienstensector. "Je hebt geen enkel product in huis waarop staat: 'Made in Russia'", zegt De Wijk. "Het land renteniert eigenlijk van zijn grondstoffen."

Het is volgens hem ook lastig om de economie te diversifiëren, omdat het land steeds te maken krijgt met sancties, die zijn weer het gevolg van de politiek van Poetin, zoals de annexatie van de Krim.

Moeten Saoedi-Arabië en Rusland dan toch maar met elkaar praten over de olieproductie en daarmee de prijs? De Wijk heeft er niet veel vertrouwen in dat Poetin en Bin Salman dat zullen gaan doen. "Het zijn twee heethoofden, autocratische leiders, die niet makkelijk tot compromissen bereid zijn".

Lees het hele artikel van Paul le Clerq terug op de website van RTL Z.

Een aantal Italiaanse politici stelt dat Nederland niet solidair is in de coronacrisis, omdat we ons verzetten tegen het geven van noodsteun. Rob de wijk reageert in podcast 'Dit wordt het nieuws' van NUnl op de schade die Nederland zichzelf berokkent met de ondoordachte uitspraken aan het adres van Italië. 

Luister de podcast hier terug of download de MP3 hier.

New paper out now! Download here.

Robotic and autonomous systems (RAS) upend the traditional relationship between the military and the private sector. While cooperation remains necessary between these stakeholders, the forms it takes must be adapted to fit the RAS development process. 

This paper explores stakeholder relations at various stages of the non-linear RAS life cycle: development, integration, and use. In this framework, development and integration and use are all interconnected, as repeated rounds of testing are used to refine the initial concept in order to produce improved versions. This requires the developer and end user to work together and form consistent feedback loops. Further challenges include the fact that the private sector tends to drive RAS innovation rather than the military, that the life cycle is often fast-paced, and that ethical and legal considerations complicate the demands placed on the system.

In order to address these challenges, the paper offers recommendations for how to manage the RAS life cycle and balance the needs of different stakeholders. These include calling for close communication between stakeholders from the outset of the process, clear delineation of the tasks and duties of each stakeholder, effective testing of RAS in appropriate environments as well as relevant training, integration of new stakeholders internally and externally, and oversight of technological as well as legal and ethical aspects of RAS deployment by end users. These and other suggestions offer developers a path to navigate the new types of cooperative relations that are needed to effectively manage these novel and complex systems.

Download the paper here.

Een spotprent van een ‘bejaarde’ president Poetin was de enige referentie die Han ten Broeke kon vinden in zijn krant naar aanleiding van diens levenslange benoeming. Zoveel aandacht besteedde de media aan deze geopolitieke ontwikkelingen tijdens de hectiek vanwege de Corona-uitbraak. Toch is het essentieel om nu werk te maken van de handelingsbekwaamheid van Europa en het geopolitiek bewustzijn, het ‘liberale feestje’ is namelijk voorbij.

Dit betoogde Han ten Broeke, directeur political affairs van HCSS tijdens het 35-jarig jubileum van de NIDV op 11 maart. Ten Broeke opende zijn betoog met de levenslange benoeming die Vladimir Putin zojuist voor zichzelf had geregeld, waarmee deze zich in het gezelschap van Xi Jingping voegde die dat al twee jaar geleden had gedaan. Volgens Ten Broeke laten de leiders van Rusland en China daarmee zien dat autocratisch leiderschap de boventoon voert en dat zelfs Westerse leiders, waaronder die van bondgenoot VS getuige de tweets van president Trump, daar vatbaar voor zijn.

Orde

Ten Broeke plaatst die ontwikkeling tegen de achtergrond van de drie decennia waarin de liberale democratische orde aan de winnende hand leek en democratie en kapitalisme het eeuwige leven leken te gaan leiden. Dat liberale feestje is, aldus Ten Broeke, voorbij in de wereld waarin geopolitieke concurrentie voor snel toenemende onveiligheid zorgt. Na de val van de Berlijnse muur (1989) memoreert de spreker dat de wereld toen “slechts” zestien grensmuren kende en ondertussen alweer 65! Crises als 9/11, de tweede Irak-oorlog, de bankencrisis, die een financiële en een landencrisis veroorzaakte, de opkomst van IS, de annexatie van de Krim en de interventie in Oost-Oekraïne, het Libische drama, de Syrische nachtmerrie, de migratiecrisis van 2015 en Trump en Brexit hebben het idee van open samenlevingen en samenwerking tussen Oost en West grondig verstoord. 

Pijler

In dat licht pleit Ten Broeke voor meer Europese zelfstandigheid en het vergroten van de handelingsbekwaamheid van de EU (“handlungsfahigkeit”). Daarin past een EU buitenlandse politiek die zich beperkt tot buitengrens-politiek. En meer militaire Europese samenwerking binnen de NAVO. Ten Broeke pleit voor een Europese pijler binnen de NAVO. Wat hij op het oog heeft is dat Europa meer ‘strategische soevereiniteit’ herwint op haar strategische rivalen (China, Rusland) en bondgenoten (VS, Turkije). Ten Broeke waarschuwt de aanwezigen voor de term die sluipend in de Haagse burelen wordt gebruikt: ‘strategische autonomie’. Hoezeer het ook van belang is dat de EU minder afhankelijk wordt van de grillen van Trump is hij een groot voorstander van blijvende militaire aanwezigheid van de Amerikanen in Europa. De term ‘autonomie’ wordt gebruikt door mensen die stilletjes denken dat de EU een militaire macht kan vormen zonder de Amerikanen, een gevaarlijk idee dat bestreden moet worden aldus Ten Broeke. 

De kern van het vergroten van de Europese handelingsbekwaamheid ligt, aldus Ten Broeke, in het gegeven dat de EU als een geopolitieke grootmacht moet gaan denken en handelen. Op economisch gebied is het dat al, op buitenlandpolitiek gebied kan het dat worden en op militair gebied moet samenwerking met VS en GB in de NAVO worden verbeterd. 

Soevereiniteit

Tenslotte refereerde Han ten Broeke aan een interview dat hij recent heeft gegeven aan HP/De Tijd waarin hij in 5 punten uiteen zette waaruit de door hem bepleitte “strategische soevereiniteit” dan moet ontstaan:*

1. Unanimiteit EU buitenland en veiligheidsbeleid vervangen door meerderheidsbesluitvorming op de onderdelen: verlengen van opgelegde EU-sancties en uitbreiden van die sancties door mensenrechtenbeleid naar EU-niveau te tillen.

2. De EU raad laten functioneren als (of aanvullen met) een veiligheidsraad inzake instabiliteit aan de buitengrenzen (zoals met interventie Libië destijds), waarbij de intergouvernementele methode (lidstaten EU) moet worden gevolgd en niet de communautaire (EU Brussel).

3. De EU moet het mogelijk maken om, in lastresort, haar economische en financiële sancties te voorzien van extraterritoriale werking, waardoor de macht van onze markt en economie doorwerkt bij het behalen van buitenland- en veiligheidspolitieke doelen. Zoals de Amerikanen dat al doen, zoals na het verscheuren van de JCPoA (Iran-deal). 

4. De EU moet meer verantwoordelijkheid gaan nemen voor het export-beleid en individuele lidstaten minder. Bijvoorbeeld de acht criteria voor wapenexport functioneren niet, Nederland zou direct moeten aansluiten bij een Frans-Duits consensus model waarbij het exportbeleid van de “hoofdaannemer” in een defensie-consortium moet worden gevolgd. Kern is om meer geopolitieke rugdekking te organiseren voor ons exporterende bedrijfsleven anders dan nu gebeurt bij bijvoorbeeld ASML.

5. Er moet een Europese gemilitariseerde buitengrensbewaking komen waaraan ook het VK kan deelnemen, daarbij kunnen zelfs taken van de Amerikanen (6e vloot) worden overgenomen opdat de EU haar eigen buitengrenzen en instabiele omgeving gaat bewaken.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in NIDV Magazine, Maart 2020. 

Tekst: Matthijs Olde ; Foto’s: Jelle Zijlstra