Dit jaar is het jaar geworden dat Nederland enigszins in paniek raakte. Want het was geen fijn jaar. Het werd duidelijk dat Oekraïne de oorlog niet zou kunnen winnen. Mark Rutte riep daarom dat we ons mentaal op oorlog moeten voorbereiden.
En dat terwijl de politieke chaos in Europa de pan uit rees. Door het klappen van de regeringen in Frankrijk en Duitsland viel de Europese motor stil. Maar de tandem Tusk-Sikorski stapte naar voren en maakte van Polen, dat tot voor kort nog als leverancier van loodgieters en schilders werd gezien, een invloedrijke speler binnen de EU.
Maar voor mij is het belangrijkste feit van 2024 dat aankomend president Trump, gesteund door een jubelende aanhang, de eerste stappen zette om zijn land te veranderen in een autoritaire kleptocratie. Dat is niet het Amerika waar wij Europeanen wat aan hebben.
We weten nu dat Trump dertien miljardairs, zeg maar oligarchen, een ministerspost heeft aangeboden. Dit maakt de nieuwe regering de rijkste ooit. In totaal zijn de ministers goed voor ruim 460 miljard dollar.
Trump liet een niet gekozen oligarch het Congres buitenspel zetten
Trump wil zich naar Poetins voorbeeld omringen met gelijkgestemden, dus miljardairs. Want die weten kennelijk wat, behalve voor hun eigen portemonnee, ook goed voor de gemiddelde Amerikaan is.
Dat bleek toen oppermiljardair Elon Musk samen met Trump aandrong op het afkeuren van een moeizaam bereikt begrotingsakkoord en wilde aansturen op een shutdown van de Amerikaanse overheid om zo grote bezuinigingen te kunnen afdwingen. Trump gaf daarmee een niet gekozen oligarch de gelegenheid om het hele Congres buitenspel te manoeuvreren en zo de aanval op de democratie in te zetten.
De miljardairs weten ook wat goed is voor ons Europeanen. Landen als het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Turkije mogen zich verheugen op de komst van een miljardair als ambassadeur. Bovendien blijken de Amerikaanse miljardairs zichzelf de opdracht te hebben gegeven Europa naar eigen inzicht te verbouwen. Musk heeft inmiddels zijn liefde uitgesproken voor het radicaal-rechtse Reform UK van Nigel Farage, die de Britten al uit de EU heeft geloodst, en voor Alternative für Deutschland.
Hij lijkt het werk van Steven Bannon te willen afmaken. Bannon, adviseur van Trump I, wilde met zijn organisatie The Movement de Europese populistische radicaal-rechtse partijen verenigen. Die samenwerking moest ertoe leiden dat nationalistische, extreem conservatieve denkbeelden gemeengoed zouden worden en de Europese Unie zou verdwijnen. Bannon, die een tijdje achter de tralies verdween, is in zijn opzet niet geslaagd.
De rechts-radicale stoomwals uit de VS lijkt op het Italiaanse fascisme
Omdat met geld alles te koop is, maakt Musk een betere kans dan Bannon, temeer omdat hij over zijn eigen propagandakanaal X beschikt. Hij zou Farage met 100 miljoen dollar willen steunen.
Radicaal-rechts zal ongetwijfeld blij zijn met deze ontwikkelingen. Maar bij mij gaan alle alarmbellen af. Want de vanuit Amerika gefinancierde rechts-radicale financiële stoomwals heeft de autoritaire, nationalistische, antidemocratische, antiliberale en anti-parlementaire trekken van het Italiaanse fascisme. En van Poetin, voeg ik er in dit geval aan toe.
Onze democratische rechtsstaat wordt van buitenaf aangevallen. Als deze beweging in 2025 dus geen halt wordt toegeroepen, is Ruttes oproep tevergeefs geweest, wint Poetin, fragmenteert Europa politiek verder en kan op lange termijn het schrijven van kritische columns worden tegengewerkt.
Bron: Rob de Wijk, Trouw, 27 december 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
