De geschiedenis van 75 jaar Navo is er een van gebroken beloften. Jarenlang hebben de Europese bondgenoten bezworen meer geld in hun defensie te steken. Na de annexatie van de Krim door Rusland in 2014 werd tijdens de Navo-top van Wales besloten dat 2 procent van het bbp besteed zou worden aan defensie. Dit werd als de ondergrens aanvaard tijdens de top van Vilnius. Inmiddels zitten nu 23 van de 32 landen iets boven, op of vlak bij de magische grens van 2 procent. Dat is te weinig.
Decennialang hebben de Europese landen hun verzorgingsstaat kunnen uitbouwen onder de beschermende Amerikaanse paraplu. De verkiezing van Trump in 2016 die de Navo zegde te willen opheffen, leidde evenals de verovering van de Krim tot een schok. Deze bleek uiteindelijk niet meer dan verontwaardiging te zijn. Want een echte schok zou de Europanen wel tot actie hebben aangespoord.
Niet dat er de afgelopen tijd helemaal niets is gebeurd. De verdediging langs de oostgrens is versterkt met zogeheten battlegroups. Voor die verdediging zijn regionale plannen opgesteld en er is een New Force Model gelanceerd dat voorziet in een nieuwe opzet van de strijdkrachten van de Navo-landen. De commandostructuur is aangepast met een groot hoofdkwartier voor Zuid-Europa in Napels, eentje voor Noord-Europa in het Nederlandse Brunssum en een hoofdkwartier in het Amerikaanse Norfolk.
Wat als Trump herkozen wordt?
De Europeanen zouden geen Europeanen zijn als ook daar geen discussie over zou zijn. Als gevolg van de Russische dreiging moeten in oorlogstijd vanuit Norfolk de trans-Atlantische aanvoerlijnen worden beschermd. Veel Scandinavische landen willen nu niet onder Brunssum, maar onder Norfolk vallen. Die wens is verklaarbaar, want Amerika is en blijft voorlopig de belangrijkste militaire macht van de wereld.
Het is echter de vraag wat er gebeurt als Trump wordt herkozen. Ook deze top heeft de Navo niet Trump-proof kunnen maken. Want Trump hoeft de Navo niet op te heffen om hem kapot te maken. Zijn simpele besluit om geen Amerikaanse troepen voor de verdediging van Europa in te zetten is voldoende. Alleen al twijfel zaaien over de Amerikaanse nucleaire garantie is voldoende om de Navo ernstig te verzwakken. Precies daarom hoopt Poetin op Trump. Want dat is in zijn ogen een vrijbrief om door te gaan.
Daarmee zijn we terug bij het Europese probleem. In de brief aan de Kamer over de afgelopen Navo-top was het kabinet helder over wat er aan de hand is: ‘De huidige plannen zijn realistisch en uitvoerbaar, maar leiden op dit moment nog tot onacceptabel hoge risico’s’. Het is duidelijk waarom: de defensiebestedingen zijn te laag.
Admiraal Bauer, de voorzitter van het militair comité constateerde vorig jaar dat de doelstellingen niet werden gehaald. Op papier heeft de Navo 150 brigades, maar daarvan is mogelijk slechts de helft inzetbaar. Veel landen hebben nog niet aangegeven welke eenheden ze beschikbaar willen stellen voor de verdediging van het Navo-gebied. De aanschaf van nieuw materieel verloopt tergend langzaam. Een echte Europese pijler komt binnen de Navo niet van de grond.
Het probleem van de Navo is niet het uitstralen van eenheid. Het echte probleem is dat te veel landen ja tegen de plannen zeggen, maar ze niet of traag uitvoeren.
Rob de Wijk, Trouw, 11 juli 2024
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
