Mooi dat de Chinese president Xi met zijn Oekraïense collega Zelensky heeft gebeld en een vredesgezant wil sturen. Maar zo langzamerhand vraag ik mij af of dit niet voor de bühne is. Oppervlakkig gezien lijkt Xi er baat bij te hebben als hij als vredestichter wordt gezien. Het zal zijn internationale positie versterken. Hij maakt dan duidelijk dat het rijke en machtige Westen niet in staat is om Zelensky aan een klinkende overwinning te helpen.
Tegelijkertijd zie ik dat Xi mogelijk geen belang heeft bij een akkoord, maar meer belang heeft bij een succes voor Poetin. Voor de verklaring moeten we terug naar de vooravond van de Olympische Spelen van 2022 die in China werden gehouden. Tijdens een topontmoeting spraken Xi en Poetin af dat zij samen gaan optrekken in de verbouwing van de huidige wereldorde. Tot hun chagrijn wordt die gedomineerd door Amerika en zijn Europese vazallen.
Opnieuw bepalen van de wereldorde
Aan deze gezamenlijke verbouwing ligt een antiwesters ressentiment ten grondslag dat bepalend is voor de steun die China aan Rusland zal geven. De inzet van de Oekraïne-oorlog is daarmee niet het veroveren van gebieden waarvan Poetin vindt dat die een historisch onderdeel van Rusland zijn. Nee, de inzet is dan het opnieuw bepalen van de wereldorde. Dat doel lijkt mij belangrijker dan vrede stichten, behalve als dit dat doel dichterbij brengt.
Maar op dit moment zie ik niet hoe hij dat doel zo zou kunnen behalen. Als China vrede sticht, zal het Westen ongetwijfeld gaan roepen dat een staakt-het-vuren vooral te danken is aan de militaire steun aan Oekraïne en de economische druk op Rusland. China heeft daarmee weinig te winnen en de gedroomde nieuwe wereldorde komt zo geen millimeter dichterbij.
Mijn verwachting is daarom dat Xi Poetin nooit zal laten vallen. Als hij dat doet, kan het regime in Moskou ten ondergaan. Dat levert vervolgens het risico op van een ineenstorting van de Russische Federatie waardoor China te maken krijgt met instabiliteit aan zijn westelijke grenzen. Een even onaantrekkelijk alternatief is dat Poetin vervangen wordt door een pro-westerse leider. In beide gevallen gaat de droom van een nieuwe wereldorde in rook op.
De langste adem
Er is echter nog een reden waarom China weinig concreets van plan is. Dat is de relatie met Oekraïne zelf. Die is altijd goed geweest. Op 4 januari 2022, vlak voor de start van de Russische invasie, feliciteerde de Chinese leider Oekraïne nog met zijn 30ste verjaardag van de onafhankelijkheid en het aangaan van diplomatieke relaties. Xi roemde de vriendschap en het strategische partnerschap tussen beide landen en zegde toe die te willen versterken. Inmiddels was China voor Oekraïne de belangrijkste handelspartner. De Chinezen importeerden onder meer erts, granen, zonnebloemolie, machines en houtproducten.
Van die innige band is weinig meer over. De verklaring? Xi offert Oekraïne op voor zijn droom van de nieuwe wereldorde. Oekraïne mag niet in het westerse kamp terechtkomen. De Chinese leider zal daarom proberen te bewerkstelligen dat Rusland niet verliest en het Westen niet wint. Dat kan door lippendienst te verlenen aan vrede en Rusland in het geheim te steunen. Want net als Poetin hoopt ook Xi dat zij en niet het Westen de langste adem hebben.
Rob de Wijk, Trouw, 5 mei 2023
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
