De nieuwe Europese Commissie onder leiding van Ursula von der Leyen wordt de belangrijkste van de afgelopen decennia, schrijft Rob de Wijk in zijn wekelijkse column voor Trouw. De brexit is een peulenschil vergeleken met de echte problemen. Want de geopolitieke verandering vereist aanpassing van de Unie zonder weerga. Mislukt die aanpassing dan verwordt Europa tot een soort van openluchtmuseum met een onzekere toekomst. Nationalisten willen die aanpassing in ieder geval niet en gooien zand in de machine.
En toch zal die aanpassing er snel moeten komen. Door de opkomst van China krijgen landen als Rusland meer speelruimte en kunnen ze avonturen uitvoeren die vroeger ondenkbaar waren, zoals de annexatie van de Krim. China tracht via de nieuwe Zijderoute politieke grip op de lidstaten van de Unie te krijgen en wil de kampioen van de nieuwe industriële datarevolutie worden. Kosten nog moeite worden gespaard om de uitrol van het nieuwe mobiele 5G-systeem door bedrijven als Huawei en ZTE mogelijk te maken en zo zeggenschap over de toekomstige economische ruggegraat van Europa te krijgen. Dat bevoordeelt de Chinese industrie en maakt andere landen tot kolonies. Trump ziet dat ook en startte een handelsoorlog met China. Tegelijkertijd is hij isolationistisch, heeft hij weinig op met bondgenootschappen, keert zich daarom af van Europa en wenst de Europese Unie dood.
In dit chaotische speelveld wil Von der Leyen met haar team van Europa een klimaatneutraal continent maken, een digitale koploper en een democratisch bolwerk dat machtspolitiek tegen China, Rusland en helaas ook tegen Amerika moet voeren. Het lijkt te ambitieus. De mondiale tegenkrachten zijn immers groot.
Het troetelkind van de Unie, de multilaterale samenwerking, staat onder druk. In hoog tempo worden instituties als de Wereldhandelsorganisatie ondermijnd. Het internationale recht wordt geschonden sinds het verzwakte Westen niet langer een echte vuist kan of wil maken. Europa ligt in de technologierace voorlopig achter bij China en Amerika. En in grote delen van de wereld wordt de Unie niet serieus genomen als geopolitieke speler. Europa is afkerig van machtspolitiek, terwijl de rest van de wereld er volop in verwikkeld is.
Europa’s probleem is de grenzeloze stabiliteit en welvaart die het continent als gevolg van samenwerking en integratie heeft gekregen. De Unie is daar verantwoordelijk voor. Maar de keerzijde is dat we niet meer begrijpen dat de rest van de wereld niet is zoals wij. We zijn vergeten dat macht en waarden twee zijden van dezelfde medaille zijn. Slechts naar de machtigen in de wereld wordt geluisterd. Zij worden de leidende krachten waaraan andere landen zich willen spiegelen. Europa is zijn spiegel kwijt en die van Amerika ligt in scherven.
Von der Leyen wil terecht dat de Europese Unie wereldleider wordt. Dat kan alleen als we politiek één, economisch machtig en militair krachtig worden. Een aantal voorstellen past daarin. Zoals meerderheidsbesluitvorming om politiek eensgezind te kunnen optreden, extra investeringen in het externe beleid van de Unie of de ‘geïntegreerde en alomvattende benadering voor veiligheid’. Dat laatste blijft een holle kreet als Von der Leyen de nationale leiders niet allemaal achter haar aanpassingsagenda krijgt, omdat ze niet snappen dat de Unie ineens een totaal andere mondiale speler moet worden.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
