Beoogd minister van buitenlandse zaken Halbe Zijlstra wacht de bijna onmogelijke taak het Nederlandse buitenlandbeleid aan de nieuwe tijd aan te passen. Want de tijd is voorbij dat Nederland kon meeliften op de macht van het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Over tal van onderwerpen dachten wij hetzelfde zodat gezamenlijk optrekken ook ons belang diende.
Maar het VK ontwikkelt zich op een manier die voor ons niet handig is. De Brexit ontaardt in een nachtmerrie en raakt ook Nederland. Binnen de Europese Unie moet Nederland op zoek naar nieuwe bondgenoten als tegenwicht tegen de Frans-Duitse as.
Ook de VS ontwikkelt zich niet in het voordeel van Nederland. Van oudsher heeft een relatief klein land als Nederland belang bij een stabiele internationale rechtsorde met sterke internationale organisaties, een effectief internationaal recht en verdragen waaraan niet getornd wordt. Maar president Trump doet er alles aan om deze door Nederland zo gekoesterde internationale rechtsorde om zeep te helpen. Het Trans Pacific Partnership, het Nafta-vrijhandelsakkoord, de Unesco en daarmee de VN, de Navo, de Europese Unie; niets blijft buiten schot.
Het paradoxale is dat de internationale rechtsorde na de Tweede Wereldoorlog onder Amerikaans leiderschap werd gecreëerd omdat dit het westerse belang diende en dat deze nu door datzelfde Amerika wordt gesloopt. The New York Times constateerde dat daardoor America First zal omslaan in America Last.
Afbraak
De komende jaren blijft de afbraak van de internationale rechtsorde, ja zelfs de westerse liberale wereldorde, een grote zorg omdat daardoor de mondiale stabiliteit vermindert. Die stabiliteit wordt verder aangetast door risico’s die zich aandienen: een oorlog met Noord-Korea, oplopende spanningen met Rusland, nieuwe problemen met Iran, een ontluikende strijd in het Midden- Oosten tussen de ‘winnaars’ van de strijd tegen IS en imploderende regimes in Noord-Afrika. Bovendien wordt de Europese Unie intern bedreigd door ruzies over schulden en de euro, en wordt ze van buitenaf aangevallen met nepnieuws, propaganda en politiek gemotiveerde investeringen in de high tech- en energiesectoren. Want China en Rusland hebben geen belang bij een politiek eensgezinde, machtige wereldspeler. Die beknot immers hun speelruimte, dus macht.
Wat de nieuwe tijd eist is duidelijk: een van ethiek doordrenkt buitenlandbeleid waarbij het brengen van vrede, democratie en mensenrechten centraal staat, gaat geleidelijk plaatsmaken voor een beleid gebaseerd op eigenbelang. Zo’n beleid hoeft niet amoreel te zijn. Zo kan het inrichten van veilige zones om te voorkomen dat vluchtelingen en migranten naar Europa, dus Nederland, komen op humanitaire wijze geschieden. Bovendien voorkomen die zones dat nog eens duizenden in de Middellandse Zee verdrinken. Tegelijkertijd is het niet minder dan een kleine revolutie dat het regeerakkoord nu aanvaardt dat dergelijke zones er moeten komen en zo nodig militair kunnen worden afgedwongen.
De veranderende wereldorde maakt dat de komende jaren voor Nederland cruciaal worden. We staan aan de vooravond van veranderingen die diep ingrijpen. Aan de nieuwe minister de taak Nederland relevant te houden door te voorkomen dat ons land de speelbal van de grootmachten wordt. Dit betekent dat machtspolitiek centraal komt te staan. Heel on-Nederlands, maar heel erg nodig.
De column van Rob de Wijk verschijnt wekelijks in Trouw.
Photo credit: Andreas-photography via Foter.com / CC BY-NC
Experts
Related Content
